Bemoeizorg opent deuren die voor anderen gesloten blijven: “De kunst is om niet meteen van alles te willen”

Soms brengen verslaving en psychische problemen mensen in een uitzichtloze situatie. Ze verwaarlozen zichzelf, zorgen voor overlast en raken in een sociaal isolement. Het zijn mensen die hulp nodig hebben, maar die hulp niet willen of durven te vragen en daardoor steeds verder afglijden. Het zijn mensen waar niemand meer raad mee weet. Behalve bemoeizorg. Simone Sengers en Jolanda van Hoof werken vanuit Novadic-Kentron bij team bemoeizorg in Tilburg. Zij geven ons vandaag een kijkje in hun bijzondere en uitdagende werk.

Er blijkt niet veel nodig om Jolanda en Simone aan het praten te krijgen. De liefde voor het werk en de doelgroep spat er vanaf zodra ze beginnen te vertellen. Jolanda: “Wij zien mensen op hun allerkwetsbaarst. Dat ze ons zo’n moment toelaten in hun leven, dat vind ik heel bijzonder.” Simone beaamt dat: “Sommige mensen zien het echt niet meer zitten en zeggen dat het voor hen niet meer zo nodig hoeft. Wanneer het dan tóch lukt om wat verlichting te brengen en je iemand beetje bij beetje op ziet knappen, maakt me dat blij en trots. Het zijn kleine dingen: dat bij een volgend bezoek de haren bijvoorbeeld netjes zijn gekamd, de kamer enigszins is opgeruimd of er zelfs koffie voor je klaarstaat. Kleine stapjes waaruit blijkt dat iemand zijn levensvreugde weer een beetje terugkrijgt. Daar doe je het voor.”

“Het zijn kleine stapjes waaruit blijkt dat iemand zijn levensvreugde
weer een beetje terugkrijgt. Daar doe je het voor.”

Eén van de cliënten die Jolanda altijd bij zal blijven, was een bewoner van camping Fort Oranje. Jolanda: “Deze meneer was zwaar verslaafd aan alcohol en woonde in een ernstig vervuilde caravan waar hij bijna nooit meer uit kwam. We hebben hem letterlijk en figuurlijk uit Fort Oranje gehaald en er alles aan gedaan om een woning elders voor hem te regelen. Toen dat gelukt was, hebben we samen de boel ingericht. Van daaruit konden we andere hulpverlening voor hem inzetten. Deze man was zo dankbaar voor onze hulp en zo trots dat hij deze stap vooruit had gemaakt; dat zal ik nooit vergeten.”

Uitgenodigd worden

Vaak zitten mensen al heel lang in een penibele situatie en spelen er allerlei problemen, zoals verslaving, psychiatrie, vervuiling en schulden. Ook is er vaak sprake van overlast. Het is de taak van bemoeizorg om contact te leggen met de mensen en ze voorzichtig richting de hulpverlening te bewegen om zo de situatie voor henzelf, maar ook voor de omgeving te verbeteren.
Het doel bij het eerste contactmoment is simpel: uitgenodigd worden om nog een keer langs te komen. Maar bij mensen die pertinent hulp weigeren, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Toch lukt het de bemoeizorgers uit Tilburg verrassend vaak. Wat doen zij anders dan andere hulpverleners?

Simone: “De kunst is om niet meteen van alles te willen. Wij komen gewoon langs, keer op keer en we proberen rustig een relatie op te bouwen zonder iets op te leggen of aan te dringen. Als een huis bijvoorbeeld ernstig vervuild is, dan zou ik daar tijdens een eerste huisbezoek nooit iets over zeggen. Maakt iemand zelf excuses voor de rommel, dan is mijn reactie: ‘Zou je daar iets mee willen? Want daar zijn wel mogelijkheden voor.’ Heel laagdrempelig dus. Soms is het wel lastig hoor, omdat de mensen om de cliënt heen vaak van alles willen. Denk aan de woningbouw die een situatie zo snel mogelijk opgelost wil zien omdat buren klagen. Maar als je je iets wilt bereiken bij deze doelgroep, moet je het echt langzaamaan doen. Ga je te snel, dan haken ze af.”

“De kunst is om niet meteen van alles te willen”

Belang van het netwerk

Het werk van bemoeizorg vergt tijd en geduld. Niet alleen om het contact met de cliënt op te bouwen, maar ook om de juiste hulp en acties te organiseren. Jolanda: “Ons team bestaat uit verschillende expertises en organisaties (red. verslaving, verstandelijke beperking, psychiatrie, maatschappelijke opvang en sociaal medische zorg). Daardoor kunnen we vanuit meerdere hoeken naar een probleem kijken en samen passende hulp bieden. Daarbij hebben we onze netwerkpartners hard nodig. Denk aan de huisarts, een woningbouwvereniging, de wijkagent of een bewindvoerder. Onze casussen zijn zeer complex en we moeten alle ‘schuifjes’ open kunnen zetten om iemand te stabiliseren en eventueel toe te leiden naar passende zorg. Zonder het netwerk kunnen we niets!”

Vrijheid

Waarom Simone en Jolande voor bemoeizorg hebben gekozen? Simone: “Bij bemoeizorg krijg je een bepaalde vrijheid die je denk ik nergens anders in de hulpverlening hebt. De vrijheid om dingen uit te proberen, anders aan te pakken en net een stapje extra te zetten. Dat vind ik zo leuk aan dit werk. Elke dag is anders en ieder mens is anders. De ene keer sta je twee uur lang door een kier van een voordeur te praten om iemands vertrouwen te winnen, de volgende keer ben je samen aan het opruimen omdat je zo een veel beter gesprek hebt dan aan de keukentafel.”

Volhouden

Aan het einde van het interview stappen we samen in de auto om op huisbezoek te gaan. Hoe treffen we de persoon en de woning aan? Zouden we binnengelaten worden? Je weet het nooit van tevoren. Aangekomen bij de woning zien we dat de gordijnen dicht zijn en er een flinke stapel post in de brievenbus ligt. We bellen een paar keer aan, maar er wordt niet open gedaan. Via een zijraam gluren we naar binnen: er lijkt niemand thuis te zijn. “Dan proberen we het morgen gewoon opnieuw”, zegt Jolanda. En zo gaat dat bij bemoeizorg: je blijft volhouden tot je een voet tussen de deur hebt.

Meer weten?

Wil je meer weten over bemoeizorg of wil je iemand aanmelden? Kijk dan voor meer informatie en het bemoeizorgteam in jouw regio op www.novadic-kentron.nl/hulp-en-advies/bemoeizorg.