Blog Walther Tibosch: goede zorg is (on)betaalbaar

De samenleving is nog steeds volop bereid om te investeren in sociale verbetering, gezondheid, geluk, zinvolheid, duurzaamheid en ga zo maar door. We stellen wel steeds vaker de vraag wat deze investeringen allemaal opleveren. Een terechte vraag. Ook in de zorg zijn we veel kritischer geworden: de tijd waarin iemand zonder behandelplan jaar in jaar uit therapie kreeg, zonder dat iemand ooit vragen stelde bij de effectiviteit ervan, is gelukkig al lang voorbij. We bepalen nu vooraf de doelen, meten de behandelresultaten en krijgen alleen betaald voor zorg die past binnen het afgesproken aantal uren. Dat heeft ook binnen de verslavingszorg geleid tot een sterke ontwikkeling van de kwaliteit en het werken met bewezen effectieve behandelmethodes. Maar aan de andere kant slaan we nu wel regelmatig door in het bedrijfsmatig bekijken van de zorg. 

Vooral voor kwetsbare groepen is het de vraag of de bedrijfsmatige focus en marktwerking werkelijk hebben bijgedragen aan het vinden van oplossingen voor toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit. Een markt is ingericht waarin aanbestedingen zouden moeten leiden tot betere kwaliteit, vermindering van zorgvragen en verhoging van kwaliteit. Maar we zien dat mensen met complexe problemen nu regelmatig tussen wal en schip vallen. Hun problemen zijn zo met elkaar verweven, en zo specifiek, dat deskundigheid en maatwerk nodig zijn. De zorg die ze nodig hebben, valt niet altijd netjes binnen de kaders van de producten die we met elkaar vaststellen.

Daarom pleit ik niet voor meer marktwerking, maar voor meer ondernemerschap bij burgers, professionals en zorgondernemingen. Als kennis en kunde van onze professionals gekoppeld worden aan effect en kosten, kun je met minder zorg meer bereiken. Daarbij moeten we ook verder kijken dan onze eigen ‘winkel’ en meer zoeken naar passende en betaalbare oplossingen binnen de eigen omgeving van de hulpvrager. Door bijvoorbeeld het netwerk van de hulpvrager zelf te activeren, ervaringsdeskundigheid in te zetten, of door binnen de wijk samen te werken met andere partijen. En door waar mogelijk – en zo snel als mogelijk – de regie terug te leggen bij de hulpvrager. Zet in op de drie kernvragen: (1) wat is volgens u uw vraag of probleem? (2) wat is volgens u de oplossing en wat kunt u zelf doen, samen met familie, vrienden of naasten, om de vraag te beantwoorden? en ten slotte (3) wat verwacht u van mij als zorgprofessional? Zo voorkom je dat onnodige, dure zorg wordt ingezet als dat niet nodig is, en betrek je de hulpvrager actief bij het zelf aandragen van oplossingen buiten de (betaalde) zorg.

Van zorgprofessionals mag deze koppeling van vakmanschap en ondernemerschap worden gevraagd. Op hun beurt moeten zorgprofessionals dan wel meer en vaker kunnen rekenen op vertrouwen van overheid, beleidsbepalers en bestuurders. Ze moeten de ruimte krijgen om, met oog op effect én kosten, die zorg te kunnen inzetten die daadwerkelijk nodig is. Meer vertrouwen in vakmanschap en expertise, gekoppeld aan meer ondernemerschap, leidt tot meer samenwerking, minder verspilling en vooral tot Nieuwe Kansen en effectief herstel. Ook als je níet netjes binnen de kaders past.