Als je een partner, ouder of kind hebt met problemen door misbruik of verslaving, komt ook je eigen leven steeds meer in de greep van het gebruik. Ilke van der Sangen, consulent bij Advies & Informatie, spreekt elke week naasten die de wanhoop nabij zijn. Ilke: “Ze lopen voortdurend op eieren en proberen continu de ‘perfecte omstandigheden’ te creëren, zodat hun partner of kind niet nog meer gaat gebruiken. Ze worden bijna net zo geleefd door de verslaving als de verslaafde zelf.” NK biedt ook hulp aan naasten en breidt dit aanbod zelfs uit. Zo kunnen naasten sinds kort gratis de online module ‘Naast jou’ volgen. Deze wordt begeleid door een verslavingsconsulent van Advies & Informatie, zoals Ilke. Ilke vertelt ons over de problemen die naasten ervaren en hoe de module hen helpt om hun eigen leven te verbeteren.

Ilke: “De invloed van de verslaving van de ander op jouw eigen leven, begint al ’s ochtends vroeg. ‘Hoeveel heeft hij gisterenavond gedronken, kan hij nu de kinderen wel naar school brengen.’ Ze kunnen niet op de ander bouwen, en zijn de hele tijd bezig met het oplossen van problemen. Ze bellen bijvoorbeeld zelf het werk of de school van hun partner of kind. ‘Ja sorry, hij kan niet komen want hij is ziek.’ Daarbij zie je dat ze zichzelf vaak wegcijferen, tot het moment dat het allemaal te veel wordt, en ze juist vol de confrontatie aangaan en hun onbegrip en teleurstelling ventileren. Dat is natuurlijk volledig te begrijpen. Maar zowel beschermen als aanvallen helpt niet.”

Altijd rommel opruimen

Ilke probeert partners, ouders en andere naasten handvatten te bieden om op een andere manier met de situatie om te gaan, die uiteindelijk meer oplevert. Ilke: “Door je partner, kind of ouder voortdurend te beschermen en zijn of haar rommel op te ruimen, ervaart hij of zij zelf geen consequenties van het gedrag. Denk aan een moeder die zelf informatie gaat verzamelen voor het werkstuk van haar kind, zodat hij geen onvoldoende haalt. Een partner die ook ’s avonds laat nog voor eten zorgt, ongeacht het tijdstip waarop iemand thuis komt. Mensen met een verslaving moeten zelf ervaren dat hun gedrag consequenties heeft, want dat motiveert om hulp te zoeken. Naasten moeten dus leren om grenzen te stellen. Tegelijk is het ook belangrijk om te beseffen dat iemand met een verslaving nauwelijks nog grip heeft op zijn of haar gedrag. Boos worden, smeken, dreigen: het helpt allemaal niet. Naasten kunnen het gedrag van de ander niet veranderen, maar wél hun eigen gedrag en hoe ze omgaan met de ander.”

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, en daarom biedt NK daar hulp bij.  Naasten kunnen bellen met Advies & Informatie voor een luisterend oor en advies. Voor meer hulp kunnen ze de online module ‘Naast jou’ volgen, die op een praktische en doelgerichte manier helpt om stappen te zetten. Daar helpen ze niet alleen zichzelf mee, maar uiteindelijk zorgt het grenzen stellen en de betere, positievere communicatie er ook voor dat mensen met een verslaving sneller de stap zetten naar hulp. Ilke legt uit hoe de module werkt aan de hand van drie van de vijf thema’s in de module.

Zorgen voor jezelf

Ilke: “Bij het onderdeel Zorgen voor jezelf gaan naasten de balans opmaken van hun leven. Ze gaan een doel formuleren. Veel naasten vinden het moeilijk om een doel te formuleren voor henzelf. Ze zeggen dan bijvoorbeeld: ‘Ik wil dat mijn partner minder drinkt.’ Door feedback te geven op hun doelen, proberen we dat doel zo te formuleren dat het over hén gaat. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil er zelf meer op uit trekken met vriendinnen om meer te genieten van mijn leven.’ Samen werken we aan concrete en haalbare doelen.”

Grenzen stellen

Ilke: “Grenzen stellen doe je om jezelf te beschermen, maar ook om voor de ander de consequenties duidelijk te maken. In deze module stellen we vragen als: Wat zijn jouw grenzen? En wat doe je als die grenzen worden overtreden? We helpen mensen grenzen te stellen die ze ook consequent kunnen bewaken, op een manier die niet direct de confrontatie aangaat met de ander. Bijvoorbeeld: ‘Als jij gedronken hebt, ga ik niet ’s avonds op de bank met jou tv kijken, maar dan ga ik boven een boek lezen.’ Dat is prettiger voor jezelf, maar het zorgt er ook voor dat de ander de consequenties ervaart zonder dat hij of zij zich aangevallen voelt.”

“Ook communicatie komt hier aan bod, want hoe maak je die grenzen duidelijk aan de ander? We leren de naasten onder meer om vanuit zichzelf, vanuit hun eigen gevoelens te communiceren. Benoem concreet wat je ziet en wat dat met je doet. Dus niet ‘Jij houdt nooit rekening met mij, dus ik ook niet meer met jou’ maar bijvoorbeeld ‘Je hebt de afgelopen week elke avond online zitten gokken. Dat geeft mij een eenzaam en verdrietig gevoel. Ik ga dus voortaan, als jij gaat gokken, naar mijn zus op bezoek.”

Plezier, vriendschap en steun

Ilke: “De vraag ‘Wat vind jij nu eigenlijk leuk om te doen, waar krijg je energie van?’ kan voor naasten heel confronterend zijn. De ruimte die ze voor zichzelf nemen, is geleidelijk steeds kleiner geworden. Als ze er dan bij stilstaan hoe hun leven twee jaar geleden was en hoe het nu is, zien ze pas hoezeer ze de speelbal zijn geworden van de verslaving van de ander. Met kleine stapjes worden naasten dan gestimuleerd om weer iets voor zichzelf te doen. Een stukje wandelen na het eten, koffie drinken met een vriendin, naar een pretpark met de kinderen. In deze fase gaan we samen met de naaste activiteiten uitkiezen, plannen en evalueren. Dat kan soms om heel kleine dingen gaan. Bijvoorbeeld elke ochtend voor de spiegel jezelf een compliment geven, of stilstaan bij wat goed is gegaan. Naasten zijn vaak hun zelfvertrouwen en zelfwaardering kwijtgeraakt. Wij proberen hen op deze manier weer positiever in het leven te laten staan.”

Laagdrempelig en herkenbaar

Deze en de andere twee thema’s van de module (Belang van veiligheid en Stoppen met beschermen) worden door de deelnemers aan de module erg gewaardeerd. Ilke: “Ze vinden het heel prettig dat er nu ook iets voor hén is. De module is heel laagdrempelig omdat je die kunt volgen op elke plek en tijd die je wilt. Naasten vinden de thema’s ook heel herkenbaar. Er komt een wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van de module, maar naasten geven zelf al aan dat het werkt. Naasten voelen zich vaak zo machteloos, het is heel fijn om ook voor hen iets te kunnen betekenen, zodat ook zij weer meer grip krijgen op hun leven. Er speelt vaak zoveel ‘achter de voordeur’. Het is fijn dat ze weten dat er ook iemand voor hen is!”

Meer weten?

Naasten kunnen op werkdagen contact opnemen met Advies & Informatie via hulp@novadic-kentron.nl of telefoonnummer 073-689 90 90. Dit kan voor een gesprek over de situatie thuis, maar naasten kunnen zich hier ook aanmelden voor de online module ‘Naast jou’. De module is gratis en kan ook gevolgd worden door naasten van mensen die niet in behandeling zijn bij NK. De module is door NK-medewerkers Saskia Noach, Henny Bongers en Ilke van der Sangen ontwikkeld en gebaseerd op CRAFT. CRAFT staat voor Community Reinforcement Approach Family Training en is een variant op de bewezen effectieve behandelmethode CRA, waarbij gewerkt wordt aan een gezonde, positieve en prettige leefstijl. Meer over ons aanbod voor naasten vind je op novadic-kentron.nl/naasten.

Het kan Rob Voermans, outreachend preventiewerker bij NK, nog steeds verrassen: hoe weinig respect en waardering we hebben voor arbeiders uit Midden- en Oost-Europese landen. Heel veel arbeiders uit onder meer Polen doen hier werk waarvoor we in Nederland zelf niet genoeg arbeidskrachten kunnen vinden. In slachterijen, in de bouw, in de schoonmaakbranche of op het land. Velen van hen werken hier al tien tot vijftien jaar. Maar als ze in de problemen komen, kunnen ze bijna nergens terecht. Ze raken verstrikt in het ingewikkelde net van regeltjes en richtlijnen en de taalbarrière blijkt een onoverkomelijk probleem te zijn. Dus veel hulpinstanties zeggen dan: “Sorry, maar Poolse mensen helpen we niet.”

Rob werkt bij Preventie, regio Roosendaal. Veel mensen associëren preventie met het uitgaansleven en jongeren die losgaan op drank en drugs, maar Preventie bij NK heeft ook een ‘outreachende tak’, die op zoek gaat naar mensen die in de problemen dreigen te komen. Met alweer zo’n goed Nederlands woord: casefinding. Dat zijn lang niet altijd jongeren. Rob: “Bij casefinding maakt het mij niet uit of ik op zoek ga naar vijftienjarige hangjongeren die te veel blowen, of naar veertigjarige dakloze Polen die te veel drinken. Mijn doel is ervoor zorgen dat mensen zo snel mogelijk terecht komen bij de juiste hulp. Dat is steeds weer een nieuwe puzzel.”

Geen vangnet

Bij de Poolse arbeiders – Rob heeft met name contact met Polen – is die puzzel vaak behoorlijk ingewikkeld. Rob: “Bij veel arbeiders is de huisvesting gekoppeld aan hun baan. Als ze die baan kwijtraken, staan ze dus feitelijk op straat. Sommige werkgevers zijn daar overigens wel coulant in, maar vaak is er geen enkel sociaal vangnet voor deze mensen, zoals opvang. Of het is er wel, maar het lukt hen niet er toegang toe te krijgen. Toch blijven de problemen vaak lang onzichtbaar, omdat Polen een heel hecht netwerk hebben en ze vaak een tijdje terecht kunnen bij vrienden.”

Geen hulp

De positie van deze Polen in Nederland is dus al kwetsbaar, maar door de coronacrisis is de situatie in rap tempo verslechterd. Rob: “Door de crisis raakten veel Polen ineens hun werk – en dus ook hun woning – kwijt. Nu is het lang niet zo dat alle Polen drinken, maar Polen drinken gemiddeld wel meer dan Nederlanders. Dat leidt meestal niet tot problemen met functioneren. Maar als ze dan hun werk en woning kwijtraken, kunnen ze wel snel grip verliezen op hun alcoholgebruik. Waardoor ze natuurlijk nog veel verder in de problemen raken. En omdat ze nauwelijks Nederlands of Engels spreken, is hulp voor hen nagenoeg onmogelijk. Ook bij NK kunnen ze niet terecht voor behandeling van hun verslaving. Je kunt niet met een handvol Nederlandse en Engelse woorden praten over je verslaving en onderliggende problemen en trauma’s. Als we beter voor onze arbeiders willen zorgen, zouden werkgevers hun werknemers ook Nederlands moeten leren.”

Trots en eer

Voor hulp zijn de Polen dus aangewezen op hun land van herkomst, maar dan wordt een groot cultuurverschil zichtbaar. Rob: “In Polen zijn trots en eer buitengewoon belangrijk. Iedereen met verslavingsproblemen kent het gevoel van schaamte, maar in de Nederlandse verslavingszorg richten we ons juist erg op de steun van het netwerk en betrekken we de familie zo veel mogelijk. Voor veel Polen is het absoluut ondenkbaar dat hun familie weet heeft van hun problemen. Ik heb hier brede, stoere Poolse kerels ontmoet die in huilen uitbarstten bij het idee dat hun moeder zou weten dat ze dakloos en verslaafd zijn. Ze zijn dus wel gemotiveerd om behandeling in Polen te volgen, maar in het geheim. En ze komen – soms al direct na de detox – weer terug om hier te werken. Die zeer korte behandeling is waarschijnlijk niet de beste basis voor duurzaam herstel, dus het zou echt heel goed zijn als ze hier in Nederland ook een behandeling konden volgen.”

Gesloten deuren en rigide regels

Rob zag in zijn werkgebied het aantal Polen in de problemen snel toenemen. Samen met een aantal andere ketenpartners gaven zij die signalen door aan de gemeente. Daarop is begin juni een samenwerkingsproject gestart met stichting Barka, die dakloze arbeidsmigranten helpt met werk en huisvesting, zorg, re-integratie en terugkeer naar hun thuisland. Rob: “De hulp van Barka is essentieel. Voor de samenwerking merkte ik dat ik bij mijn werk met deze groep vooral ontzettend veel obstakels tegenkwam. Deuren bleven gesloten, regels bleven rigide. Ondertussen leerde ik steeds meer Poolse mensen kennen die in de problemen waren geraakt. Het begon met eentje, maar vervolgens namen die nog veel meer vrienden en kennissen mee die ook in de problemen waren gekomen. Omdat de medewerkers van Barka zelf zowel Pools als goed Nederlands spreken en zowel de Poolse als Nederlandse cultuur en regels kennen, kunnen zij vaak goed bemiddelen.”

Hulp binnen een week

De hulp van Barka is snel, praktisch en doelgericht. Rob: “Soms regelt Barka al binnen een week dat  een vrijwilliger iemand terug naar Polen rijdt voor behandeling. Ondertussen proberen we dan hier weer werk en huisvesting te regelen. Zo ken ik een Poolse man, een intelligente, gezellige ondernemer die verschillende eigen bedrijfjes had, die na het verlies van zijn baan en een auto-ongeluk diep in de problemen kwam. Net toen hij weer was opgekrabbeld, kwam de coronacrisis, raakte hij opnieuw zijn baan kwijt en viel hij weer terug. Zo iemand loopt dan jaren te sukkelen, en door de samenwerking met Barka kan er nu dan eindelijk, en ook nog eens heel snel, hulp worden opgestart. En dat is fijn, want de situatie is vaak schrijnend.”

Ketelruimte

Dat geldt niet alleen voor de mannen, er zijn ook veel vrouwelijke Poolse arbeiders. Rob: “Zo had ik contact met een vrouw van rond de veertig die al vijftien jaar in Nederland werkt als schoonmaakster. Maar omdat ze niet begreep dat ze zich bij de gemeente moest inschrijven, kan ze geen huis huren. Ze heeft heel lang ingewoond bij een Pools echtpaar, in een soort ketelruimte waar een bed was geplaatst. Toen die mensen met pensioen gingen en weer in Polen gingen wonen, stond ze feitelijk op straat. Via haar werk kwam ze in een caravan terecht, maar omdat daar officieel geen permanente bewoning mag zijn, dreigt ze weer op straat terecht te komen. Ik probeer haar op weg te helpen, samen met stichting Barka. Voor mij ons is het zoveel makkelijker om de juiste ingang te vinden. En deze mensen worden massaal genegeerd en vergeten. Als wij haar niet helpen, wie doet het dan?”

Afgelopen jaren vond u in onze nieuwsbrief elk kwartaal een overzicht van de verschillende gebieden binnen onze zorg. Om u sneller te voorzien van de meest interessante informatie, selecteren we voortaan alleen de meest opvallende ontwikkelingen in één kort overzicht. Hieronder leest u meer over:

• steeds vaker 2C-B bij testservice NK;
• verslavingsreclassering gaat Ruma-marker inzetten voor urinecontroles;
• coronacrisis geeft boost aan NK digitaal;
• verhuizing jeugdkliniek;
• Forensische verslavingszorg presenteert zich aan netwerkpartners;
• infographic inzet Preventie en Advies & Informatie in 2019. 

Steeds vaker 2C-B bij NK testservice

Bij de zeven testlocaties van NK kunnen gebruikers hun drugs laten testen. Het afgelopen jaar wordt over de hele provincie steeds vaker 2C-B aangeboden. In 2018 gebeurde dat 36 keer, in 2019 125 keer: meer dan drie keer zo veel! Het middel wordt vooral in de thuissituatie en op festivals gebruikt. Het grootste deel van de bezoekers van de testservice is tussen 18 en 28 jaar en mannen zijn licht in de meerderheid. Het lijkt erop dat tripmiddelen aan populariteit winnen. Dit is een trend die door het Trimbos-instituut ook landelijk gezien wordt. De effecten van 2C-B zijn afhankelijk van de dosering. Een hoge dosering kan leiden tot een zogenaamde bad trip, een overweldigende angstige ervaring: 2C-B kan zelfs psychoses uitlokken. Met name voor onervaren gebruikers ligt dit risico op de loer. Over de risico’s op langere termijn is nog maar weinig bekend. Daar komt bij dat in bijna 70% van de aangeboden 2C-B vervuilingen worden aangetroffen, het gaat dan vaak om onbekende stoffen waarvan de effecten en risico’s niet bekend zijn. 

Verslavingsreclassering gaat Ruma-marker inzetten voor urinecontroles

Door de coronamaatregelen was het een tijdlang niet mogelijk om voor cliënten van de verslavingsreclassering (VR) urinecontroles (UC) af te nemen. Dit is een risico, omdat UC’s vaak als voorwaarde van het toezicht zijn opgelegd. Daarom is de VR op zoek gegaan naar een alternatief om de continuïteit te garanderen. We hebben een oplossing gevonden door gebruik te gaan maken van de Ruma-marker. De Ruma-marker is een drankje dat na inname dient als controlemiddel op de ingeleverde urine. Het lab kan hiermee vaststellen dat de urine die wordt gecontroleerd, daadwerkelijk is te koppelen aan de cliënt. Fraude wordt daarmee onmogelijk. De cliënt neemt het drankje onder toezicht in. Vervolgens kan de medewerker of de cliënt zelf de urine opsturen naar het lab. Vooralsnog gaat het om een proef tot het einde van het jaar, waarna de proef landelijk geëvalueerd wordt en besloten wordt of de VR de Ruma-marker blijft inzetten bij UC’s. doorgaan. Aan de proef doen naast NK ook Iriszorg, Antes, Emergis en Mondriaan mee.

Coronacrisis geeft boost aan NK digitaal 

De coronacrisis heeft ons veel gekost, maar heeft wel een boost gegeven aan NK Digitaal (zorg op afstand) door meer online behandelmodules en videobellen in te zetten bij de behandeling. Er is een nieuwe werkelijkheid aan het ontstaan waarin digitaal behandelen normaal wordt en blended de norm. CRA (Community Reinforcement Approach) blijft de basis van deze blended behandelmethode. NK wordt bij de verdere implementatie van het digitale zorgaanbod ondersteund door Minddistrict. Samen met Minddistrict is hard gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe e-healthtoepassingen. Ook voor beeldbellen, dat steeds belangrijker wordt, heeft Minddistrict een gebruiksvriendelijke app voor cliënten ontwikkeld en een heel mooi instructiefilmpje gemaakt.

Daarnaast werken we aan twee nieuwe modules in Minddistrict. Deze zomer kunnen cliënten van NK al aan de slag met de welkomstmodule, die wordt ingezet tijdens de wachttijd. Nieuw ingeschreven cliënten kunnen hierin kennismaken met NK, oefeningen doen en daarmee de eerste stappen zetten in hun herstel, en zichzelf voorbereiden op het intake/adviesgesprek. Ook wordt gewerkt aan een cliëntportaal, waarmee cliënten, waar en wanneer ze maar willen, inzage hebben in hun dossier. Via dit portaal kunnen cliënten ook meteen inloggen in hun online behandelomgeving. Het cliëntportaal kan naar verwachting najaar 2020 in gebruik worden genomen.

Verhuizing jeugdkliniek

Op vrijdag 5 juni is de jeugdkliniek verhuisd van Sint-Oedenrode naar Vught. Die dag was er een alternatief programma bedacht om de verhuizers de gelegenheid te geven om de spullen naar Vught over te brengen. Daar konden de cliënten dezelfde avond terecht om hun eigen kamer in te richten. Deze verhuizing vloeit voor uit het veranderde zorglandschap, waarbij ambulante zorg wordt uitgebreid en klinische zorg wordt afgebouwd.

Op de NK-locatie in Vught zijn alle faciliteiten aanwezig (sportzaal, muziekruimte, et cetera) die de jeugdkliniek ook in Sint-Oedenrode ter beschikking had. Het nieuwe adres van de jeugdkliniek is Hogedwarsstraat 3, 5261 LX in Vught. Telefonisch is de jeugdkliniek bereikbaar via de receptie op 073-684 95 00 of het nieuwe hoofdnummer 06-20 38 91 32.

Forensische verslavingszorg presenteert zich aan netwerkpartners

De forensische verslavingszorg (FVZ) van NK wilde dit voorjaar een rondje langs diverse netwerkpartners en verwijzers maken om zichzelf te presenteren en informatie te geven over de forensische ambulante zorg en het forensisch FACT. Maar door alle coronamaatregelen kon de geplande toer niet doorgaan. FVZ-medewerkers Mandy Eerbeek en Evelien Tulp besloten om het anders te doen. Ketenpartners werden op 7 en 14 juli uitgenodigd om naar Vught te komen, waar in de vergaderruimtes iedereen voldoende afstand kon houden. Dat bleek een succes: de geplande presentaties waren al snel volgeboekt met het maximale aantal deelnemers.

Mandy en Evelien hebben vooral veel verteld over wat ze binnen de forensische verslavingszorg allemaal doen, maar ook is er kort stilgestaan bij NK als organisatie. Netwerkpartners en verwijzers kregen daarnaast uiteraard ook de ruimte om hun vragen te stellen. Alle aanwezigen gaven positieve reacties en vonden het leuk te horen hoeveel er mogelijk is binnen de forensische zorg. Voor herhaling vatbaar dus! En dat gaat ook gebeuren: er worden nu presentaties gepland in andere regio’s. 

Infographic inzet Preventie en Advies & Informatie in 2019

De medewerkers en vrijwilligers van de afdelingen Preventie en Advies & Informatie van Novadic-Kentron hebben zich het afgelopen jaar weer volop ingezet om een bijdrage te leveren aan het voorkomen van problemen door alcohol, drugs, gokken, internetten of medicijnen. Ze staan dagelijks klaar om vragen te beantwoorden over (middelen)gebruik en verslaving, verzorgen voorlichtingen en andere activiteiten voor een breed publiek in onder andere het onderwijs, jeugd- en jongerenwerk en op evenementen. Ze ondersteunen mensen met vragen over hun eigen gebruik, professionals die te maken krijgen met gebruik en misbruik van genotmiddelen bij hun cliënten/patiënten, maar ook naasten kunnen terecht met hun vragen. We zijn trots op wat we bereiken en delen dit graag met u. We hebben enkele cijfers uit 2019 voor u op een rij gezet in deze overzichtelijke infographic.