Al weer vele jaren geleden werkte ik als leidinggevende in een centrum voor gezinsbegeleiding voor kinderen met een zintuiglijke beperking. In die functie voerde ik vele gesprekken met ouders over excellente trainingsprogramma’s die wij speciaal voor hun kind hadden ontwikkeld. Ik hamerde dan telkens op het belang dat die programma’s 365 dagen per jaar, weekend of geen weekend, vakantie of geen vakantie, doorgang zouden vinden. De trainingen moesten volledig worden geïntegreerd in de gezinssituatie en worden uitgevoerd door vader of moeder. Vanuit behandeloogpunt waren dit uitstekende voorstellen, in het fanatieke streven om het kind optimaal te ondersteunen in de revalidatie en behandeling. De twijfels en weerstand bij de ouders vond ik lastig, vaak onbegrijpelijk en niet constructief.

Pas toen ik zelf vader werd en onderging hoe intensief het ‘runnen’ van een gezin is, kwam ik tot de pijnlijke conclusie dat ik ouders in een aantal gevallen een probleem erbij had gegeven in plaats van een oplossing. Soms konden de trainingsprogramma’s helemaal niet gecombineerd worden met de gezinssituatie, zeker niet als hier meerdere kinderen opgroeiden. Iets wat ik zelf op een natuurlijke wijze ervaren zou hebben als ik toen zelf vader was geweest.

Vanaf dat moment hebben we in alle teams van dit centrum voor gezinsbegeleiding als aanvulling professionals benoemd die zelf nog in de jonge kinderen zaten. “Ervaringsdeskundigen” dus. Zoals zo vaak het geval is, leverden de verschillende perspectieven een uitstekende bijdrage aan optimalisatie van noodzakelijke, wenselijke en haalbare hulp.

Ervaringsdeskundigheid is ook binnen de geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg een zeer zinvolle aanvulling op de zorg, naast professionele en wetenschappelijke kennis over effectieve behandelingen. Sta je verder van de hulpvrager af, zorg er dan voor dat je écht goed luistert en kijkt. Naar de hulpvrager en naar alle betrokkenen rondom de hulpvrager met hun verschillende perspectieven. Dit geldt zeker ook voor beleidsmakers en organisatoren van zorg. Houd goed voor ogen: Wat heeft deze persoon nodig om het doel te kunnen bereiken? Welke obstakels komt hij of zij tegen en hoe kunnen we die samen oplossen? Schieten we niet het doel, de bedoeling voorbij? Niemand heeft “het gelijk aan zijn kant” maar de kracht van benutten van verschillende perspectieven is juist dat je een beter antwoord kunt formuleren op de vraag “Wat is de beste oplossing voor deze persoon in deze situatie met dit probleem?” Zodat we Nieuwe Kansen creëren, en geen nieuwe problemen.

Januari is alweer bijna voorbij en veel goede voornemens zijn helaas gesneuveld. Wellicht had u zich voorgenomen om meer te gaan sporten, minder te drinken, te stoppen met roken, af te vallen… Misschien is dat gelukt, maar er is ook een kans dat oude gewoontes sterker zijn. Dat voelt meestal niet fijn: het voelt als falen. Als u zich elk jaar, zonder resultaat, hetzelfde voorneemt, heeft het misschien wel al een negatieve invloed op uw zelfvertrouwen. “Zie je wel, het lukt me toch niet.” En minstens net zo erg, misschien heeft uw omgeving er ook geen vertrouwen meer in en werd er in december al lacherig op uw plannen gereageerd.

Cliënten van de verslavingszorg hebben vaak ook ervaring met mislukte voornemens. Ja, je kunt in één keer succesvol stoppen en in een rechte lijn herstellen, maar vaak is het een proces van vallen en opstaan. Van twee stappen vooruit en één stap terug. Of misschien ook wel eens vier, vijf stappen terug. In plaats van herstellen, worden de problemen groter. En er komen nieuwe problemen bij. Ondanks pogingen om te minderen en hulp vanuit professionele hoek, haken cliënten af, vallen ze helemaal terug, en komen na een paar jaar weer opnieuw in de zorg terecht, voor een Nieuwe Kans.

Hoeveel Nieuwe Kansen krijgen mensen? Is er een punt waarop we zeggen: “Sorry, maar nu is het genoeg, je hebt al je vertrouwen verspeeld, ik geef jou op”? Nee, dat zeggen we niet. Als iemand wil veranderen, willen wij daarbij ondersteunen. En zelfs als iemand niet wil veranderen, willen wij helpen om de motivatie te vinden om een beter leven op te bouwen. Als de omgeving het vertrouwen verloren heeft in een naaste met een verslaving, dan proberen we dat vertrouwen weer op te bouwen. Stapje voor stapje. Ook als iemand al tien keer heeft geprobeerd te herstellen van een verslaving, of twintig, of vijftig keer. Ook als iemand chronisch verslaafd is. Ook als iemand problemen heeft gekregen met Justitie.

Voor iedereen zijn er altijd Nieuwe Kansen. Mensen veranderen, behandelmethodes veranderen, diagnostische instrumenten veranderen, inzichten veranderen. We kunnen altijd opnieuw, met een Nieuwe bliK, onderzoeken wat voor iemand hier en nu een wenselijk en haalbaar doel is. En dan kan het ook zomaar gebeuren dat het dit keer wel lukt, met de juiste voorbereiding, en de juiste aanpak. Oud en nieuw komt tenslotte ook elk jaar weer terug, en je kunt dus ook elk jaar weer opnieuw een doel stellen. We creëren geen Laatste Kansen, we creëren Nieuwe Kansen.

Sigrid Wijnbergh en Walther Tibosch
Raad van Bestuur Novadic-Kentron

 

Regelmatig schrijven kranten over ongelukken door het gebruik van lachgas in het verkeer. Ook in Brabant, rond de feestdagen. Het Brabants Dagblad berichtte over twee ongevallen op één avond en op dezelfde weg in Tilburg. Een van die ongevallen had een fatale afloop: een 23-jarige vrouw die tegenover de politie verklaarde lachgas te hebben gebruikt, overleed later aan haar verwondingen. Maar kennelijk dringt het niet tot jongeren door dat het gebruik van lachgas achter het stuur levensgevaarlijk is. Jongerenorganisatie TeamAlert heeft na onderzoek vastgesteld dat zestig procent van de lachgasgebruikers ook in de auto gebruikt. De politie meldt dat in de eerste helft van 2019 bij bijna duizend verkeersincidenten lachgas in het spel was. Waarom is lachgas in het verkeer zo gevaarlijk? Wat bezielt jongeren om juist in de auto te gebruiken? En welke maatregelen zijn nodig om ongelukken door lachgas te voorkomen? Wij vroegen het aan preventiewerker Daniëlle Ketelaars en aan (ex-)gebruiker Koen* .

Vragen om problemen

Volgens Daniëlle beschouwen jongeren lachgas geheel ten onrechte als een onschuldig middel: “Lachgas is immers overal verkrijgbaar. Daardoor wordt het door veel gebruikers gezien als een onschuldig genotmiddel. Gebruikers onderschatten de risico’s van lachgas of zijn daar niet mee bekend. Gebruik geeft een korte maar sterke roes: er ontstaat een bewustzijnsdaling die enigszins te vergelijken is met dronkenschap. Na enkele minuten verdwijnt de roes, maar de effecten kunnen nog uren ‘na-ijlen’. Dan is het per definitie onverantwoord om achter het stuur te kruipen. Ook de risico’s op korte termijn maken verkeersdeelname gevaarlijk. Veel gebruikers hebben last van duizeligheid en verwardheid. Met dergelijke effecten en klachten vraag je om problemen als je auto gaat rijden. En dan is er nog de kans op verslaving en excessief gebruik, waardoor de kans groter wordt dat effecten lange tijd aanhouden. Ook dat vergroot de kans dat het mis gaat in het verkeer aanzienlijk.”

Auto favoriete gebruiksplek

Dat lachgas ondanks de vele berichten over verkeersongelukken en de risico’s van lachgas in het verkeer toch vaak in de auto gebruikt wordt, roept de nodige vragen op. Daniëlle heeft er wel een verklaring voor: “Bij het onderzoek naar de vindplaats van lachgaspatronen in Helmond troffen we die vooral aan op parkeerplaatsen. Onze veldwerkers weten ook dat sommige parkeerplaatsen dienst doen als hangplek voor jongeren. Ze komen daar met auto’s naar toe, zetten de deuren open, draaien harde muziek en gebruiken afhankelijk van het weer rond of in de auto. Om vervolgens onder invloed verder te rijden. En soms zelfs al rijdend een extra ballonnetje inhalerend, ook als bestuurder. Ik vermoed dat jongeren ook het idee hebben dat dit niet strafbaar is. Ook dat is een misvatting. Rijden na gebruik van middelen waarvan de bestuurder redelijkerwijs kan weten dat die de rijvaardigheid verminderen, is verboden. Dat zou betekenen dat mensen die lachgas gebruikt hebben, geen auto mogen rijden. Er bestaat echter nog geen test die gebruik van lachgas bewijst: de politie moet bestuurders op heterdaad betrappen of is afhankelijk van getuigenverklaringen. Dat maakt de pakkans erg klein.”

Wegvallen

Om te achterhalen wat gebruikers zelf hiervan vinden, praten we met de 26-jarige Koen*. Hij heeft vaker in een auto gezeten bij mensen die onder invloed van lachgas deelnamen aan het verkeer. Zelf heeft hij nooit gereden onder invloed. Koen: “De klachten en effecten zijn voor mij zeker herkenbaar, zowel uit eigen ervaring als wat ik gezien heb bij vrienden. Natuurlijk is het levensgevaarlijk en onverantwoord om auto te gaan rijden. Sterker nog, ik heb gezien dat gebruikers zelfs voor korte tijd kunnen wegvallen, ‘out gaan’ als het ware. Dan ga je toch niet rijden? Toch was gebruiken met vrienden in een auto ook voor mij heel gewoon. En er werd nooit gesproken over risico’s. Ik heb ook meegemaakt dat mijn vrienden dan toch wilden gaan rijden. Soms zei ik daar dan wel iets van, soms ook niet, als ik zelf onder invloed was.”

Waarschuwingsborden

We vroegen Daniëlle wat er zou moeten gebeuren om het aantal verkeersongelukken terug te dringen. Daniëlle: “Er moet sowieso meer geïnvesteerd worden in het informeren van gebruikers. Mijn collega’s en ik doen dat al in voorlichtingen aan jongeren en we hebben ook voorlichtingsmateriaal gemaakt, bijvoorbeeld onze lachgasposter. In die voorlichting leggen we ook een duidelijke link naar het verkeer. Maar ook politie en gemeenten zouden hierin een rol kunnen vervullen. Waarom staan er op parkeerplaatsen waar die jongeren gebruiken nog geen waarschuwingsborden? Op zulke borden zou duidelijk moeten staan dat rijden kort na gebruik van lachgas levensgevaarlijk is en dat je onder invloed niet mag rijden. Uiteindelijk zou het wenselijk zijn om een verbod op lachgas in het verkeer wettelijk vast te leggen en de pakkans te vergroten. Het moet toch mogelijk zijn om betrouwbare testapparatuur te ontwikkelen?”

Beschikbaarheid beperken

Onlangs stelde staatssecretaris Blokhuis voor, getriggerd door gezondheidsschade en het aantal verkeersincidenten, om lachgas onder te brengen in de Opiumwet. We vroegen Daniëlle hoe zij aankijkt tegen het verbieden van lachgas. Daniëlle: “Uit onderzoek weten we dat alle maatregelen die invloed hebben op beschikbaarheid van middelen, effect hebben op de mate waarin gebruikt wordt. Natuurlijk kun je met een verbod gebruik niet uitbannen, maar de beschikbaarheid op zowel landelijk als gemeentelijk niveau beperken via wet- en regelgeving, juichen we toe. Daarnaast weten we ook dat als de beschikbaarheid wordt vergroot, het gebruik toeneemt. Sinds enige tijd is lachgas ook verkrijgbaar in lachgastanks, die eenvoudig verkrijgbaar zijn via internet. Dat is toch gek? Zeker als je beseft dat die tanks weer extra gezondheidsrisico’s hebben. Bij het vullen van ballonnen via tanks kunnen brandwonden ontstaan door bevriezing van armen of benen, zeker als gebruikers onder invloed zijn.”

Geen onschuldig genotmiddel

Daniëlle gaat ten slotte in op de haalbaarheid van een verbod: “Alhoewel handhaving lastig is, heeft verbieden wel degelijk voordelen. Gezien alle berichten over personeelstekort bij de politie, is het niet te verwachten dat de capaciteit van de politie om een verbod te handhaven vergroot wordt. Handhaving is dus een probleem, maar dat geldt voor alle drugs. Maar met een wettelijk verbod wordt het wel moeilijker om lachgas ongestoord te verkopen. Dat zou winst zijn. Maar de belangrijkste winst die daarmee behaald wordt, is dat een verbod zal helpen om jongeren te laten beseffen dat lachgas zeker geen onschuldig genotmiddel is en zeker in het verkeer ‘not done’ is.”

In het Brabants Dagblad en het Eindhovens Dagblad is onlangs een gastopinie over het lachgasverbod geplaatst door Daniëlle Ketelaars en haar collega-preventiewerker Alex van Dongen.

*Koen is een gefingeerde naam