2016 was een veelbewogen jaar. Net als veel andere zorginstellingen stond NK voor de nodige uitdagingen in een snel veranderend zorglandschap. Maar die uitdagingen hebben ook geleid tot veel positieve ontwikkelingen: ons zorgaanbod is helder omschreven in zorgpaden, onze wachttijden zijn drastisch ingekort en we hebben een nieuwe missie gelanceerd: Samen Nieuwe Kansen Creëren. Onze huisstijl is aangepast aan ons nieuwe verhaal. Centraal daarin staan de prachtige portretten en citaten van onze cliënten die u ook op onze website kunt zien. Over andere belangrijke ontwikkelingen in ons aanbod leest u in het overzicht hieronder.

In 2017 wil NK zich verder ontwikkelen als expert op het gebied van verslavingskunde en herstel. We streven ernaar een zelfstandige organisatie te blijven met vitale teams en medewerkers, maar als dat nodig is en dat de beste garantie biedt voor de continuïteit van onze zorg aan cliënten, zullen we daarin verregaande samenwerking met partners uit het zorgveld zeker niet uit de weg gaan. Daarbij zullen we net als in 2016 oog blijven houden voor kwaliteit en vernieuwing. Wij blijven toonaangevende zorg bieden, en willen dat iedereen zich fijn behandeld voelt.

Wachttijden drastisch ingeperkt 

In de tweede helft van 2016 is NK een offensief gestart om de wachttijden terug te dringen. Voor het eerste contact en de intake is dat al volledig gelukt. De maximale wachttijd is voor alle locaties en afdelingen teruggebracht tot maximaal één week. De wachttijden voor de start van de behandeling liggen nog iets hoger, maar nog steeds binnen of rond de norm. In 2017 verwachten we forse vervolgstappen te kunnen zetten. We passen de intakeprocedure aan, zodat nieuwe cliënten op hetzelfde moment en op één locatie het eerste intakegesprek hebben, medisch onderzocht worden en een behandelplan met hen besproken wordt. Vervolgens wordt meteen een afspraak gemaakt voor de start van de behandeling.

Anita wordt opgenomen ingezet voor destigmatisering 

De beeldvorming rond verslaafden en verslaving is eenzijdig en negatief. NK wil die beeldvorming doorbreken door te laten zien dat verslaving iedereen kan overkomen en dat verslaafden wel degelijk kunnen herstellen. We zijn dan ook bijzonder trots op de cliënten hebben meegewerkt aan de portretten voor de nieuwe huisstijl. Maar ook op de cliënten die in 2016 meegewerkt hebben aan de televisieserie Anita wordt opgenomen, die in oktober en november werd uitgezonden. Zij voerden op integere wijze indringende gesprekken met presentatrice Anita Witzier. Naar Anita wordt opgenomen keken gemiddeld 850.000 kijkers, die de serie een waardering van 7,8 gaven. Wij zijn ervan overtuigd dat daarmee een behoorlijke groep mensen een meer genuanceerde kijk op verslaving heeft ontwikkeld. Wij zijn alle cliënten die meegewerkt hebben aan deze bijdragen aan de destigmatisering van verslaving veel dank verschuldigd!

Preventie ondersteunt Sociale Wijkteams bij problemen door gebruik

Omdat zorg steeds meer in de eigen omgeving wordt geboden, krijgen Sociale Wijkteams binnen gemeentes in toenemende mate te maken met complexe problematiek, waarbij middelengebruik een rol speelt. Vaak ontberen de wijkteams specifieke ervaring en expertise op dit gebied. Onze preventiewerkers helpen de wijkteams op weg. Zij leren medewerkers problematisch gebruik en verslaving in een vroeg stadium te herkennen en leren hen adequaat om te gaan met complexe casussen. Daarbij worden verbindingen gelegd met de collega’s van de BasisGGZ en indien nodig de specialistische verslavingszorg. Zo worden medewerkers van de teams deskundiger en bouwen ze als generalisten de expertise op die nodig is om probleemgebruikers en verslaafden met een effectieve interventie bij te staan.

Expertpanel Breda

De gemeente Breda en NK hebben van 2013 tot 2015 deelgenomen aan het Europese Local Passproject. Samen met organisaties uit onder andere Italië en Portugal werd een toolkit ontwikkeld die door expertpanels gebruikt kan worden om drugstrends tijdig te identificeren en preventieactiviteiten in te zetten om problemen door het gebruik van die zogenaamde nieuwe psychotrope stoffen (NPS) te voorkomen. In februari 2016 ging, in vervolg hierop, het Bredase expertpanel van start. Preventiewerkers Alex van Dongen en Charles Dorpmans werken daarin samen met Bredase sleutelfiguren van ketenpartners zoals gemeente, politie, horeca, ziekenhuizen, GGD, onderwijs en zorginstellingen. Trends worden gedetailleerd in beeld gebracht en passende interventies worden ontwikkeld om problemen voor de volksgezondheid te voorkomen. Zo is in het najaar vanuit het expertpanel een aantal jonge ervaringsdeskundigen gevraagd om een voorlichtingsfilm te maken.

Steeds meer detox bij cliënten thuis 

Thuis detoxen is een goed voorbeeld van de manier waarop NK haar zorgaanbod aanpast aan de eisen van deze tijd. Steeds meer cliënten maken – als dit in hun situatie verantwoord is – gebruik van de mogelijkheid om in eigen omgeving af te kicken. Thuis afkicken gebeurt altijd onder supervisie van een verslavingsarts, en verpleegkundigen houden letterlijk en figuurlijk – in het begin zelfs dagelijks – een vinger aan de pols om gezondheidsrisico’s te minimaliseren. Deze ontwikkeling sluit naadloos aan bij de beleidsuitgangspunten om het aantal klinische bedden af te bouwen en hulp zoveel mogelijk in de eigen omgeving aan te bieden.

Intake en behandeling LVB-cliënten 

Mensen met een lichte verstandelijke beperking zijn zeer kwetsbaar voor afhankelijkheid aan middelen. Die afhankelijkheid gaat vaak samen met veel andere problemen, zoals psychische aandoeningen. Deze complexe doelgroep vraagt vanaf de intake een eigen aanpak. Om deze reden werkt NK sinds 2016 met een LVB-vriendelijke intake. We gaan uit van de eigen hulpvraag van de cliënt, zodat wordt voorkomen dat vooral óver en niet mét hen wordt gesproken. We blijven de begeleiders vanuit de LVB-sector uiteraard wel intensief betrekken, als de cliënt daarmee instemt. Zo ontstaat een volledig beeld, waarbij we vooral focussen op de motivatie, behoeften en wensen van de cliënt zelf.

Ook is de samenwerking met andere partners uit de LVB-sector versterkt. Hulpverleners in de LVB-sector onderschatten vaak de ernst van middelengebruik. Om samen betere zorg en begeleiding aan deze doelgroep te kunnen bieden, werken we samen met Cello en de la Salle en zijn we in gesprek met andere partners uit de LVB-sector. We bieden hen deskundigheidsbevordering, betrekken hen bij de behandeling en evalueren tussentijds. Uiteindelijk willen we ook personeel uitwisselen om elkaars expertise te vergroten.

Bezoekers FACT-congres 2016 bezinnen zich op de toekomst 

650 professionals bogen zich op 22 september in het Parktheater in Eindhoven over de toekomst van FACT tijdens het grote landelijke congres ‘F-ACT into the Future’ dat ieder jaar in een andere regio plaatsvindt. NK en mede-organisator GGzE kozen dit jaar voor een ‘congrestival’, waarin elementen van een congres en een festival werden gecombineerd. Er waren zowel sprekers met een boeiend betoog als theater dat ruimte bood om elkaar te inspireren en samen te brainstormen over de toekomst. Deze formule viel bij de deelnemers goed in de smaak, zo bleek uit de vele positieve reacties na afloop. Nadrukkelijk kwam naar voren dat we de toekomst van FACT sámen moeten vormgeven: zorgaanbieders, beleidsmakers en zeker ook de cliënten, naasten en de directe omgeving.

Hostel Den Bosch  

Stigmatisering is ook zeer negatief voor de realisatie van woonvoorzieningen voor dak- en thuisloze verslaafden. Met name bij het hostel in Den Bosch had dit dramatische gevolgen: de eerste beoogde locatie voor deze woonvoorziening werd in brand gestoken. De bijeenkomsten voor omwonenden bij andere locaties verliepen vervolgens zeer tumultueus. Uiteindelijk is het hostel er toch gekomen en inmiddels draait het al tweeëneenhalf jaar uitstekend. Van de verwachte overlast door de dertig bewoners blijkt geen sprake te zijn. Het onafhankelijk onderzoeksbureau Dimensus heeft in opdracht van de gemeente de afgelopen jaren drie leefbaarheids- en veiligheidsmetingen gehouden. De waardering voor woonomgeving en leefbaarheid blijkt zelfs iets hoger dan voor de komst van de woonvoorziening. Het incidenten- en beheeroverleg, waar klachten over overlast worden besproken met onder meer politie, stadstoezicht en bewoners, bevestigen de onderzoeksresultaten. Van grote incidenten is geen sprake geweest. Er zijn wel eens klachten, maar die worden meteen aangepakt. Daardoor is de acceptatie in de buurt inmiddels goed. En niet minder belangrijk: ook op de bewoners heeft de voorziening een positief effect. Hoewel lange tijd alleen uitgegaan werd van een permanent verblijf, kwamen in 2016 vijf bewoners in aanmerking voor een passend woonalternatief buiten het hostel.

Lovend inspectierapport voor SVP-CN 

De Stichting Verslavingszorg en Psychiatrie-Caribisch Nederland (SVP-CN) is een aan NK verbonden onderneming, die op Bonaire, Saba en Sint Eustatius geestelijke gezondheidszorg biedt. Eind 2015 deed de Inspectie voor de Gezondheidszorg onderzoek naar de organisatie van de ggz op deze eilanden. In 2016 kwam daar een positief rapport uit voort. Hierin werd zelfs gesteld dat de zorg in Nederland op sommige punten een voorbeeld kan nemen aan de ggz in Caribisch Nederland, bijvoorbeeld op het gebied van ambulantisering. De medewerkers van de SVP-CN zijn, mede door de beperkte klinische zorg, prima in staat op creatieve en flexibele wijze poliklinisch in te spelen op de problematiek van de cliënten. De Inspectie signaleerde op een aantal onderdelen wel nog wat ruimte voor verbeteringen, zoals bij de uitwisseling van data met huisartsen en ziekenhuizen, de afstemming met de apotheken en de klachtenregeling. De SVP-CN was bij het verschijnen van het rapport al voor een deel met die verbeterpunten aan de slag. In 2016 worden alle punten opgepakt. De SVP-CN wil zo een volgende kwaliteitsslag maken.

Xtc, cocaïne, cannabis, GHB… Er zijn heel wat middelen die gebruikers een roes kunnen geven, maar die ook tot problemen kunnen leiden. Xtc komt regelmatig in het nieuws vanwege gevaarlijke pillen, GHB zien we in onze eigen provincie steeds meer, alcoholmisbruik is alom bekend, en veel mensen kennen het beeld van verloederde en uitgemergelde heroïneverslaafden. Maar welke drugs zijn nu echt het meest schadelijk? Het antwoord zal u waarschijnlijk verrassen…!

In 2009 bracht de RIVM het rapport Ranking van drugs uit. Hierin beoordeelde een panel van experts drugs op een aantal aspecten: acute en chronische toxiciteit, verslavingspotentie, en individuele en maatschappelijke sociale schade. De RIVM kwam tot de volgende totaalscore van meest schadelijke drugs:

1. Crack (basecoke)
2. Heroïne
3. Tabak
4. Alcohol
5. Cocaïne
6. Metamfetamine
7. Amfetamine
8. GHB
9. Benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen)
10. Cannabis
11. Ketamine
12. Xtc
13. Khat
14. LSD
15. Paddo’s

Het onderzoek van de RIVM dateert uit 2009. Wat vinden onze eigen deskundigen van deze lijst? Zijn ze het ermee eens en is de lijst nog actueel? We vroegen vier experts om hier vanuit hun eigen vakgebied op te reageren. Wat vinden de psycholoog, de arts, de wetenschapper en de expert uitgaansdrugs het gevaarlijkste middel?

Lieke Knapen, GZ-psycholoog forensische verslavingszorg

“De onzichtbare schade van alcohol wordt enorm onderschat”

“Binnen de forensische doelgroep zien we onder meer veel sociale schade, zowel individueel als maatschappelijk. Het verrast me wel dat heroïne zo hoog staat. Die groep wordt steeds kleiner, veroudert en lijkt redelijk stabiel. Bij ‘onze’ cliënten zie je vaak de combinatie crack en alcohol. De fixatie op crack is enorm: dat deze hoog scoort in de ranking, sluit helemaal aan bij mijn beleving als behandelaar. Crack geeft het gevoel dat je alles aan kan, al je lichaamsfuncties worden geactiveerd en het is ook een enorme aanslag op je lijf. Onder invloed van crack kunnen mensen overmoedig en agressief worden en de verkeerde beslissingen nemen. Hier is duidelijk zichtbare maatschappelijke schade, maar is dat het hele plaatje? Een man die zijn kinderen niet meer naar hun opa durft te brengen omdat die zoveel drinkt, dat is ook grote schade. Dit soort schade wordt enorm onderschat: alcohol is op veel grotere schaal invaliderend dan wat we zien.”

Peter Greeven, hoofd behandelzaken

“Cannabis houdt zich in een rustig hoekje schuil, maar laat je leven wel stagneren”

“Wat mij betreft horen alcohol en tabak echt op de eerste plaats wat betreft schade voor de volksgezondheid. Het zijn de belangrijkste vermijdbare oorzaken van ziekte en dood, dus veel gevaarlijker dan alle andere drugs op de lijst. Hier is nog ontzettend veel te winnen. Er is nog steeds een grote onderbehandeling van mensen met alcohol- en tabaksverslaving en ook op het gebied van preventie kunnen nog grote stappen worden gezet. De Nederlandse overheid pakt niet door, terwijl uit een kosten-batenanalyse van het RIVM blijkt dat bijvoorbeeld het verhogen van de alcoholprijzen zeer effectief zou zijn. Ook hobbelt Nederland echt achteraan in Europa wat betreft maatregelen tegen roken.”

“Ik zie ook dat cannabis heel laag staat in de ranking, maar in de verslavingszorg – en zéker bij de jongere doelgroep – zie je veel cannabisverslaving. Jongeren gebruiken vaak al vanaf 13, 14 jaar. Niet zelden stagneert hun ontwikkeling daardoor bijna volledig: ze presteren niet meer op school, werken niet en komen tot niks meer. Als ze dan op hun 24^e bij ons terecht komen omdat ze zien dat hun leeftijdsgenoten wél verder gaan met hun leven, gebruiken ze al tien jaar. Hun ontwikkeling staat al tien jaar stil. Maar omdat de problemen zich heel langzaam en onopvallend opbouwen, niet tot overlast leiden en je er niet van doordraait, blijft dit probleem grotendeels onzichtbaar. Cannabis is een sluipmoordenaar die zich in een rustig hoekje schuilhoudt, maar ondertussen wel je hele leven laat stagneren.”

Patrick Gallay, arts

“Wat betreft de zeer grote schade van GHB, lijkt dit onderzoek me achterhaald”

“Dat heroïne hoger scoort dan alcohol en tabak, dat viel mij wel op. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat de acute toxiciteit van heroïne hoog is. Aan een overdosis kun je dood gaan, dat is natuurlijk wel een bijzonder ernstige complicatie. Maar qua omvang is dit een veel kleiner probleem dan alcohol en tabak. Alcohol en tabak zijn acuut niet zo toxisch, maar op langere termijn zo ontzettend schadelijk. Mijn buikgevoel zegt: op 1 tabak en op 2 alcohol neerzetten. De schade van deze legale en massaal gebruikte middelen wordt nog altijd enorm onderschat. Interessant is ook om de zien dat als je naar de factor verslavingspotentie kijkt, tabak net zo verslavend blijkt te zijn als heroïne. Dat zijn wel eyeopeners. Maar ja, als je ziet dat mensen zelfs blijven roken als ze al afhankelijk zijn van een zuurstoffles…”

“En GHB komt er hier nog behoorlijk mild van af, maar wellicht was in 2009 nog niet voldoende bekend over dit middel. De sociale schade en verslavingspotentie van GHB zijn enorm. Als je elke paar uur GHB moet pakken omdat je anders niet kunt leven, out gaat, met de ambulance moet worden afgevoerd, dan lijkt mij dat de schade toch wel heel groot moet zijn. Wat dat betreft lijkt dit onderzoek me wel enigszins achterhaald.”

Charles Dorpmans, coördinator DIMS (Drugs Informatie en Monitoring Systeem) Noord-Brabant

“Xtc wordt nu gebruikt om de hele nacht stijf en strak te staan, dat geeft heel andere, ernstige gezondheidsverstoringen”

“Is zo’n rijtje zinnig? Ja, het schudt wel wakker en zet je aan het denken. Maar ook tot keuzes. En dan wil je niet dat mensen denken: “Oh, xtc staat zo laag, dus wat ik doe valt reuze mee”. Maar wat gebeurt er met xtc? Toen dit op de markt kwam, werd de toenmalige dosering gebruikt omdat het energie en een verliefd gevoel gaf. Maar die doelstelling lijkt achterhaald: de huidige recreatieve gebruikers willen vooral de hele nacht stijf en strak staan. De dosering per pil is sinds 2010 verdubbeld en we zien nu hele andere, ernstige gezondheidsverstoringen. Dat xtc zo laag in deze ranking staat, komt ook doordat incidenten met xtc zo slecht geregistreerd worden. Veel gebruikers gaan helemaal niet naar de EHBO-post of de spoedeisende hulp en de relatie van incidenten met xtc wordt niet door de betrokken hulpverleners herkend. En als ze wel worden herkend, worden ze slecht, onvolledig of niet geregistreerd, zijn registrerende instanties niet met de juiste partijen verbonden en leggen de media de link niet tussen xtc en verstoringen. Een goede ranking staat of valt bij een goede monitoring en een goede deskundigheidsbevordering van betrokken instanties, en dat gebeurt veel te weinig.”

In het vorige nummer van ons e-mailmagazine deed regiomanager Bernier van Hoof een opmerkelijke uitspraak: “Per 1 september hebben we een maximale wachttijd van vijf dagen voor zowel eerste contact als start behandeling.” Inmiddels maken onze medewerkers die woorden steeds meer waar. Voor de intake is de wachttijd inmiddels voor alle locaties en afdelingen teruggebracht tot maximaal één week. Bernier: “Daarbij heeft meegeholpen dat we voor de BasisGGZ een aantal nieuwe hoofdbehandelaars in dienst hebben kunnen nemen. Ik hoor nu zelfs geluiden dat het voor sommige cliënten te snel gaat. We krijgen verzoeken of het niet een weekje later kan. Dat is uiteraard geen probleem. Dat hoort soms bij het proces om los te komen van een verslaving. Meteen aan de slag gaan geeft soms een schrikeffect.”

De wachttijden voor de start van de behandeling liggen nog iets hoger, maar nog steeds binnen of rond de norm. Maar ook hier verwachten we als organisatie binnenkort forse stappen te kunnen zetten. Dat heeft te maken met de invoering van intakestraten in alle regio’s. Bernier: “Uiterlijk in oktober willen we de intakestraat overal operationeel hebben. Dan voeren we op hetzelfde moment en op één locatie het eerste intakegesprek, onderzoekt indien nodig een arts de cliënt en is er altijd een eerste gesprek tussen cliënt en hoofdbehandelaar. Vervolgens wordt meteen een behandelplan opgesteld en gaat de cliënt weg met een afspraak voor de start van zijn behandeling. Dat zal een enorme winst opleveren voor de wachttijd tot de start van de behandeling. Door de hoge inzet van onze medewerkers op klanttevredenheid en kwaliteit van zorg moet dat gaan lukken.”

Bekijk hier de actuele wachttijden