Cool zeker! Uniek voorlichtingsproject voor speciaal onderwijs

Uit onderzoek blijkt dat leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) meer middelen gebruiken dan leerlingen uit het reguliere onderwijs. Voorlichting op maat, zoals NK die levert, is dus hard nodig. GGD Hart voor Brabant kreeg hiervoor subsidie van de provincie en gaf NK, samen met Helder Theater en het Trimbos-instituut, de opdracht om een interventie te ontwikkelen en onderzoek te doen naar de effecten. Zij maakten samen ‘Cool zeker!’, een bijzondere combinatie van voorlichting en interactief theater, met als thema’s onder meer middelengebruik, groepsdruk en je vrienden helpen.

Extra gevoelig voor groepsdruk

Senior preventiewerker Bernard van ’t Klooster was betrokken bij de ontwikkeling van Cool zeker!, dat inmiddels op verschillende VSO-scholen in Brabant is uitgevoerd. Het project is speciaal afgestemd op leerlingen van VSO-cluster 4: een kwetsbare doelgroep die extra gevoelig is voor groepsdruk. Cool zeker! is een tweeluik, met een theatervoorstelling van Helder Theater en een docentenscholing, die ook door Bernard wordt uitgevoerd.

Uit de voorstelling stappen

De voorstelling in de klassen wordt gespeeld door drie acteurs van Helder Theater, waarmee NK al jaren intensief samenwerkt. Hester Dadema, artistiek leider van Helder Theater, noemt Cool zeker! een vorm van interactief theater. Hester: “Dat betekent dat de personages met regelmaat uit het stuk stappen en in gesprek gaan met de leerlingen over wat ze hebben gezien. Het verschil met onze reguliere voorstellingen is dat we veel minder gericht zijn op het zenden van informatie, maar veel meer vormen van gedrag laten zien en daarover praten met de leerlingen. Na zo’n onderbreking pakken de acteurs de draad weer op.”

Stoere verhalen negeren

De drie acteurs spelen scholieren die de opdracht van school hebben om een vlog te maken over hoe hun leven er over tien jaar uitziet. Dat gebeurt door een meisje met een alcoholprobleem, een autistische jongen die gamet en een stoere gast die experimenteert met drugs. Hester: “De discussie met de groep vindt plaats op basis van gerichte vragen, met als doel gedragsbeïnvloeding. Daarbij focussen onze mensen zoveel mogelijk op de nadelen en risico’s die vanuit de groep genoemd  worden. Stoere verhalen negeren we zoveel mogelijk. Die formule blijkt te werken: leerlingen mengen zich actief in de discussie. En ook de leerkrachten zijn enthousiast.”

Middelengebruik signaleren

De rol van de leerkrachten is essentieel en daarom een belangrijk onderdeel van Cool zeker! Bernard: “In het VSO wordt gewerkt met groepsdocenten, die als vaste begeleider intensief contact hebben met hun leerlingen. Vanuit die rol is het van groot belang dat zij kunnen signaleren wanneer leerlingen risicovol middelen gebruiken en dat ze dit gedrag vervolgens bespreekbaar kunnen maken. Ik reik de docenten in de scholing, die vooraf gaat aan de lessen, de tools aan om die rol beter te kunnen oppakken. Na de training blijken docenten zich meer bewust van hun rol en voelen ze zich meer toegerust om die rol ook op zich te nemen. Dat is het mooie van deze gecombineerde interventie. Het zou zonde zijn als Cool zeker! na het theaterstuk in de klas geen vervolg krijgt.”

Veelbelovend

Vorig jaar heeft onderzoek plaatsgevonden naar de effectiviteit van Cool zeker!, dat is gehouden onder 325 leerlingen van vijf verschillende VSO-scholen in Brabant. De meeste leerlingen volgden het vmbo. 179 leerlingen hadden de voorstelling gezien, 146 leerlingen vormden de controlegroep.

Hoewel er geen sprake was van statistisch significante verschillen, zijn de resultaten wel positief. Leerlingen vonden het leuk om de voorstelling te bekijken. Maar ook scoorden de leerlingen die Cool zeker! gezien hebben, gunstiger op middelengebruik en afwijkend gedrag, en op de intentie om een vriend te ondersteunen bij problemen. Ook docenten waren positief. Zij vonden dat de voorstelling goed aansloot bij de leefwereld van hun leerlingen en waren tevreden over de docentenworkshop. Wel hebben docenten enkele duidelijke verbeterpunten naar voren gebracht, zoals: maak meer gebruik van praktijkvoorbeelden uit het VSO en laat meer diepgang zien.

Bernard is blij met de onderzoeksresultaten: “We hebben met Cool zeker! een goed onderbouwde interventie die we kunnen inzetten bij de vele verzoeken om gastlessen. Er zullen op basis van het onderzoek nog aanpassingen gedaan worden, daarna kan de interventie landelijk uitgerold worden als onderdeel van het Trimbos-programma ‘De Gezonde School en Genotmiddelen’.