Hypes en trends in uitgaansdrugs: “Nederlanders willen vooral mooi blijven”

Afgelopen zomer was plotseling de drug Flakka veelvuldig in het nieuws. Deze drug, waar gebruikers compleet van doordraaien, kreeg al de naam “extreme zombiedrug” en zou ook al in Dordrecht zijn opgedoken. Het is een goed voorbeeld van hoe een hype ontstaat: een paar indringende Amerikaanse filmpjes, een goedbedoeld berichtje van de politie op social media en ineens heeft iedereen het over Flakka. Volgens Charles Dorpmans, coördinator van het Drugs en Informatie Monitoring Systeem (DIMS, Noord-Brabant), is er weinig aan de hand: “Deze hype is gebaseerd op nagenoeg niks. Er zijn inderdaad enkele mensen geweest die verschijnselen hadden die leken op die van Flakka. Maar we hebben de stof niet aangetroffen en ook in bloed of urine werd die niet aangetoond.” Dat wil natuurlijk niet zeggen dat elke nieuwe ontwikkeling een storm in een glas water is. Maar hoe bepaal je wat een hype is en wat een reëel gevaar? Een zeer boeiend kijkje in de wereld van de drugstrends: over drugs waar u nog nooit van gehoord heeft, over medicijnen die drugs worden en andersom, over vergeten drugs die weer populair worden. En over de ijdelheid van Nederlanders die geen groene tanden en krokodillenbeten willen.

Charles: “De hype rondom Flakka was onnodig. Je zou dan denken: een gewaarschuwd mens telt voor twee, en baat het niet dan schaadt het niet. Maar zo’n hype kan juist het omgekeerde effect hebben. Sommige jongeren denken na het bekijken van een filmpje van iemand die naakt over straat rent: ‘Lachen! Vet cool!’ en worden juist nieuwsgierig. Aan de andere kant wil je dat gebruikers geïnformeerd worden over reële risico’s. Als het DIMS een nieuwe stof in beeld krijgt, onderzoeken we dan ook grondig de effecten, de impact en de risico’s. Daarna maken we een zorgvuldige afweging: wat communiceer je, en aan wie?”

Krokodillenbeten en groene tanden

Nog zo’n kortstondige hype in het nieuws een paar jaar geleden: krokodil. Deze drug geeft een kick als van heroïne, maar is veel sneller uitgewerkt. Je krijgt er afschuwelijke wonden van, alsof je door een krokodil bent gebeten, vandaar de naam. Charles: “Voor arme Russen werd dit een goedkoop alternatief voor heroïne, maar zo’n drug slaat in Nederland echt nooit aan. In het uitgaansleven, waar bijna alle trends ontstaan, wil iedereen er mooi en fit uit zien. Dus zo’n extreme, heavy drug, daar begint niemand aan. Ook qat wordt in Nederland uitsluitend door kleine groepen immigranten gebruikt. Nederlanders willen geen groene tanden. En soortgelijke overwegingen gelden ook voor crystal meth, dat in Amerika maar ook Thailand, New Zeeland en Zuid-Afrika een groot probleem is. Ook daar takel je enorm van af. De ijdelheid van moderne Nederlanders behoedt ons tot nu toe voor veel extreme drugs. Het is ook precies deze mentaliteit die er voor zorgt dat niemand tegenwoordig nog begint aan heroïne.”

Onder de radar in de kinky scene

Een Nieuwe Psychotrope Stof (NPS) die wél aanslaat, is bijvoorbeeld 4FA/4FMP. Charles: “Officieel nog geen drug, want het is niet in de Opiumwet opgenomen. De risico’s voor de volksgezondheid bij gebruik zijn nog te onbekend. Maar bij 4FA/4FMP zien we uit de registratie op dance-evenementen dat gebruik tot meer gezondheidsverstoringen leidt dan xtc. Daar moeten we dus nú met nieuwe informatie over naar buiten komen.”

Het streven om zorgvuldig te communiceren en geen ongewenste aandacht te vestigen op hypes, veroorzaakt wel een dilemma. Want tijdens het proces van registreren en onderzoeken, kunnen de problemen ondertussen wel al heel groot worden. Charles: “Bij GHB was dat bijvoorbeeld het geval. Dit middel deed zijn intrede in heel specifieke subculturen, de gay en kinky scene. Daardoor bleef het lang ‘onder de radar’. En nu is GHB een groot probleem geworden. Daar waren we dus eigenlijk te laat. In aantallen neemt het een kleine positie in, maar GHB is een zeer moeilijke drug om van af te komen.”

De comeback van LSD

Dit probleem illustreert ook dat het niet altijd gaat om nieuwe stoffen. Charles: “Een middel kan worden gebruikt door een specifieke subcultuur en voor een heel specifiek doel. Daardoor kunnen de risico’s relatief klein zijn. Als je bijvoorbeeld een oppeppende drug alleen gebruikt om op grote evenementen eindeloos te kunnen dansen, is de kans dat je hieraan verslaafd raakt klein. Dus dan richt je je alleen op risico’s bij gebruik, zoals bij een te hoge dosering of een combinatie met andere middelen. Zo helpen we gezondheidsverstoringen te voorkomen. Maar iemand met ADHD kan speed gaan gebruiken omdat hij er zo lekker rustig van wordt, als een soort ‘zelfmedicatie’. Dan worden de risico’s helemaal anders. En andersom gebeurt het ook: ketamine is bijvoorbeeld een verdovingsmiddel, maar wordt nu geregeld als tripmiddel gebruikt.

“Sowieso zien we de populariteit van hallucinerende middelen toenemen. Ketamine is een geneesmiddel dat nu ook als drug gebruikt wordt. 2C-B is een hallucinogene stof die al een tijdje op de markt is. Maar ook LSD, zeer populair in de jaren zestig, maakt momenteel een kleine comeback. Ik denk dat de grootschalige dance-evenementen steeds meer plaats gaan maken voor intieme feestjes. Daar passen andere drugs bij. Drugs weerspiegelen de tijdgeest.”

“Gast, goeie drugs bestaan niet…”

Het is niet voor niets dat staatssecretaris van Rijn in de Kamerbrief van 3 november 2015 voor uitbreiding van de testlocaties pleit. Het blijft belangrijk om de trends in uitgaansdrugs goed te blijven monitoren. Charles: “Niet alleen om hypes te ontkrachten en gezondheidsverstoringen te beperken, maar ook omdat drugsgebruik in het uitgaansleven een voorbode kan zijn van wat je over vijf of tien jaar in de zorg terug ziet. Recreatief gebruik kan in een bepaalde periode belangrijk voor je zijn, maar een deel komt er door in de problemen. De belangrijkste boodschap die wij in onze testservice uitdragen, is en blijft dat drugsgebruik nooit zonder risico is. Je kunt er als gebruiker voor zorgen dat je kennis over drugs en nieuwe stoffen op peil blijft, zodat je je niet mee laat slepen door hypes en fabels, en het is zeer verstandig om je pillen en poeders bij onze testservices te laten checken op werkzame stoffen en vervuilingen. Maar veilig is het nooit. Als iemand bij ons komt met de vraag: “Is dit ’n goeie pil?” is ons antwoord dan ook: “Gast, goeie drugs bestaan niet.”