Ketamine: wondermiddel tegen depressie of juist de oorzaak?

In de behandelkamer wordt ketamine steeds vaker ingezet als laatste redmiddel tegen depressie, maar in de verslavingszorg zien we duidelijke signalen dat intensief gebruik van ketamine juist depressieve klachten kan veroorzaken. Hoe zit dat? We spreken met senior preventiewerker Alex van Dongen over deze paradox, en over het imago van deze populaire drug.

De partydrug ketamine heeft tijdens de lockdowns flink aan populariteit gewonnen. Exacte gebruikscijfers zijn er niet, maar we zien in heel Brabant een stijging van het aantal hulpvragen. Alex: “Het is moeilijk te zeggen waaróm dit middel populairder geworden is. Ik weet wel dat tien jaar geleden ketamine voor jongeren vaak een brug te ver was. Tegenwoordig lijken jongeren die drugs gebruiken lichtzinniger te denken over de risico’s van ketamine. En dat terwijl die risico’s behoorlijk groot zijn. We wisten al dat intensief gebruik kan leiden tot grote schade aan je blaas en nieren. Maar nu zien we ook dat ketamineverslaving tot depressie kan leiden, soms zo erg dat mensen het leven niet meer zien zitten.”

Ketamine in de behandelkamer

De laatste tijd krijgt ketamine veel aandacht in de media omdat het steeds vaker wordt ingezet als middel tegen hardnekkige depressie – én met succes. Dat heeft mogelijk bijgedragen aan het ‘onschuldige’ imago van de drug. Alex: “Het is niet zo dat jongeren om die reden ketamine gaan gebruiken, maar je hoort ze wel eens zeggen: ‘Het werkt tegen depressies, dus het kan nooit slecht zijn.’ Het klopt dat ketamine bij een bepaalde doelgroep kan helpen bij hardnekkige depressies, maar dan wordt het gebruik goed in de gaten gehouden door een arts. En het wordt alleen toegepast als andere antidepressiva en reguliere therapie niet aanslaan. Bovendien wordt ketamine in therapeutische setting slechts twee keer in de week gebruikt, in zeer lage doseringen. We hebben het dan over milligrammen. De cliënten die wij bij Novadic-Kentron zien, gebruiken dagelijks ketamine, en in veel hogere doseringen. Zij gebruiken meestal minstens tien keer zoveel per keer en veel frequenter. Therapeutisch gebruik en recreatief gebruik van ketamine zijn dan ook op geen enkele wijze met elkaar te vergelijken.”

Alex van Dongen © Pix4Profs-Ramon Mangold

Het tegenovergestelde effect

Als je middelen recreatief gebruikt, kan een tegenovergesteld effect optreden ten opzichte van therapeutisch gebruik. En dat is wat we ook bij ketamine zien gebeuren. Waar het in de behandelkamer wordt ingezet als laatste redmiddel tegen depressie, zien we bij cliënten in de verslavingszorg signalen dat het gebruik juist depressieve klachten veroorzaakt. Dat komt waarschijnlijk door het grote verschil in dosering. Je ziet dit tegenovergestelde effect overigens ook bij andere middelen. In het ziekenhuis wordt GHB bijvoorbeeld gebruikt als medicatie voor slaapproblemen (narcolepsie), terwijl mensen met een GHB-verslaving juist allerlei slaapstoornissen ontwikkelen door hun gebruik. Alex: “Als je een heel klein beetje van iets gebruikt, kan dat een totaal ander effect hebben dan als je er heel veel van gebruikt. Je hebt dat zelf misschien ook wel eens ervaren met alcohol: drink je één of twee glazen, dan krijg je wat extra energie, maar drink je meer, dan word je ontzettend moe.”

Slaapproblemen

Vaak beginnen jongeren met ketamine nadat ze al een ander (opwekkend) middel zijn gaan gebruiken, zoals xtc of cocaïne. Daardoor slapen ze niet of slecht. Ze beginnen dan met ketamine om tot rust te komen na het stappen. Sommigen gaan op een gegeven moment ook buiten het uitgaan om ketamine gebruiken. Als ze dit vaker gaan doen, hebben ze steeds meer ketamine nodig om hetzelfde effect te krijgen (tolerantie). Het gebruik neemt langzaam toe tot het uiteindelijk uit de hand loopt en iemand verslaafd raakt.

Risico’s bagatelliseren

Het valt behandelaars van Novadic-Kentron op dat cliënten die veel ketamine gebruiken depressieve klachten ervaren. We hebben helaas ook al verschillende suïcidepogingen gezien. De signalen zijn er, maar hoe nu verder? Alex: “Er is helaas veel wat we nog niet weten. Zo lopen bijvoorbeeld de momenten waarop de depressie inzet behoorlijk uiteen: sommige mensen worden tijdens het ketaminegebruik depressief, sommigen wanneer ze ermee stoppen en weer anderen benoemen beide. Veel cliënten knappen snel op zodra ze stoppen met het gebruik van ketamine. Anderen hebben langer last van depressieve gevoelens. En omdat ketamine vaak wordt gebruikt in combinatie met andere middelen, is het lastig om het causaal verband te onderzoeken.”

Eén ding is volgens Alex zeker: “Het is in ieder geval geen goede ontwikkeling dat gebruikers de risico’s van ketamine bagatelliseren. Hier ligt een duidelijke taak voor verslavingspreventie. We zullen mensen beter moeten informeren over het grote verschil tussen recreatief en therapeutisch gebruik van middelen en over de risico’s van ketaminegebruik, zowel lichamelijk als geestelijk.”

Hulp of advies nodig?

Bel met Advies en Informatie op 073-689 90 90! Lees ook de ervaringen van vier jongeren die worstelen met een ketamineverslaving in dit artikel van het Brabants Dagblad.