Rechtszaken in het wijkgebouw

Wijkrechtbank Woensel kijkt op een nieuwe manier naar delicten

In onze nieuwsbrief van april hebben wij de start van de wijkrechtbank in de Eindhovense wijk Woensel aangekondigd. In de wijkrechtbank staat niet het strafbare feit, maar de mens daarachter centraal. Wijkbewoners die een relatief licht delict hebben gepleegd en daarover een bekentenis hebben afgelegd, worden voorgeleid voor de rechter. Dat hoeft niet in een officiële rechtbank plaats te vinden, maar kan gewoon in een locatie in de wijk. In plaats van boetes of gevangenisstraf worden de onderliggende problemen aangepakt. Bijvoorbeeld een uitzichtloze financiële situatie en torenhoge schulden, psychische problemen of een verslaving.

Er wordt dan een hulptraject opgestart, waarna de verdachte een aantal maanden de tijd krijgt om de problemen aan te pakken. Deze aanpak wordt nu uitgeprobeerd in de wijk Woensel. Sinds juni 2019 worden zaken behandeld midden in de wijk, in het wijkgebouw in Woensel. Een bijzondere plek voor een rechtszaak, maar de aanpak is dan ook bijzonder. Niet alleen justitie en de reclassering zijn betrokken, maar ook partijen die kunnen helpen bij het oplossen van de problemen van de verdachte, zoals de woningbouwvereniging, politie en het wijkteam WIJeindhoven. De wijkrechtbank is een pilot, waarbij een voorlopige procedure is vastgesteld die op basis van evaluatie bijgesteld wordt.

Problemen aanpakken

Karlijn de Vos van de verslavingsreclassering van NK: “De Officier van Justitie heeft tot nu toe acht zaken aangedragen voor de wijkrechtbank, bij vijf daarvan was ik betrokken vanuit de reclassering. Voor de zittingen vindt altijd een casebespreking plaats met alle betrokken instanties. Tijdens die bespreking worden de problemen achter het delict in kaart gebracht en worden afspraken gemaakt over de aanpak van die problemen. Dan volgt de eerste zitting, waarbij een plan van aanpak wordt afgesproken en in een proces-verbaal wordt vastgelegd.”

Als de cliënt akkoord gaat met het plan van aanpak, gaat hij of zij samen met de verschillende partijen aan de slag. Iedereen werkt vanuit de eigen expertise samen met de cliënt aan de oplossing van zijn of haar problemen, bijvoorbeeld het aanpakken van psychische problemen, het oplossen van conflicten met instanties of het opstarten van een traject bij de schuldhulpverlening.

Werkt de cliënt mee?

Karlijn: “Voor de tweede zitting plaatsvindt, wordt met alle betrokken partijen en de Officier van Justitie besproken of de cliënt voldoende meewerkt en of de aanpak daadwerkelijk leidt tot oplossingen. Dit wordt teruggekoppeld in de tweede zitting, waarbij de cliënt en de advocaat aanwezig zijn. Als de aanpak werkt en de cliënt zich goed inzet, kan de rechter de zaak voorwaardelijk seponeren, waarbij een proeftijd geldt. Als de cliënt zich tijdens die proeftijd aan de afgesproken voorwaarden houdt en zich geen nieuwe delictplegingen voordoen, wordt de zaak definitief geseponeerd. Als er nog onvoldoende vooruitgang is geboekt, kan een derde zitting worden afgesproken. Als helemaal geen voortgang is geboekt, wordt de zaak alsnog behandeld via de reguliere juridische weg en wordt de cliënt gedagvaard.”

Bedreigende sms

Karlijn licht de werkwijze toe aan de hand van een van de zaken die aan haar zijn toevertrouwd: “Het gaat om een man van een jaar of veertig, die medicatie misbruikt. De man heeft een grote schuldenlast, lichamelijke problemen en is aan het vereenzamen. Maar vooral zijn er problemen met wonen, net als in veel andere zaken. Hij woont zelfstandig in een aanleunwoning van een zorgcentrum en baalt ervan dat hij door de centrale ruimtes van andere bewoners moet om zijn hond uit te laten. De man heeft zijn bewindvoerder, die wegens schulden aan hem was toegewezen, per sms bedreigd en daarover een bekentenis afgelegd. In het proces-verbaal van de eerste zitting wordt afgesproken dat de verslavingsreclassering een agressieregulatietraining op maat aanbiedt, de woningbouw urgentie voor alternatieve woonruimte probeert te regelen en WIJeindhoven met zijn schulden aan de slag gaat. Daarnaast biedt WIJeindhoven hem wekelijks begeleiding op het gebied van wonen en welzijn.”

Diagnose

In de casebespreking voor de tweede zitting, wordt vastgesteld dat er nog onvoldoende voortgang is geboekt. Karlijn: “Het is nog niet duidelijk of de man een agressieregulatietraining aankan en voor een urgentieverklaring is meer diagnostiek nodig. Ook zorgt de schuldenlast nog steeds voor veel onrust bij de man. Via de huisarts is de man verwezen voor diagnostiek en zo mogelijk vervolgbehandeling bij OPSY van de GGzE. Die is vanwege een wachtlijst nog niet gestart. Daarom is tijdens zitting twee afgesproken dat een derde zitting nodig is. Die staat voorlopig gepland voor januari 2020, zodat er meer tijd is om de problemen aan te pakken en de voortgang hiervan te monitoren.”

Hoopgevend

Van de vijf zaken die aan Karlijn zijn toegewezen, zijn er nog drie in behandeling. Eén zaak is doorverwezen naar de reguliere rechtbank, omdat de cliënt tussentijds zijn akkoord met de bemoeienis van andere instellingen heeft ingetrokken. En één zaak wordt waarschijnlijk voorwaardelijk geseponeerd. We vragen aan Karlijn of zij vertrouwen heeft in het slagen van de pilot Wijkrechtbank. Karlijn: “De pilot is nog maar net gestart, dus het is nog te vroeg om nu al conclusies te trekken. Maar de ervaringen in Amerika met de ‘community court’, waarvan de wijkrechtbank is afgeleid, zijn wel zeer hoopgevend. En misschien is de belangstelling uit andere delen van het land een teken aan de wand. Inmiddels zijn delegaties uit Amsterdam en Rotterdam zich komen oriënteren in Woensel. Ik hoop dat de wijkrechtbank de tijd gegund wordt om zijn toegevoegde waarde te bewijzen!”