Terugblik Zvw-domein derde kwartaal 2018

In dit overzicht vindt u de actuele ontwikkelingen in het derde kwartaal van 2018 binnen de door de zorgverzekeraars gefinancierde zorg (Zvw-domein), die geleverd wordt door onze Specialistische en BasisGGZ-teams. U kunt lezen over de volgende thema’s:

• pilot nieuwe richtlijn GHB-behandeling;
• onderzoek naar gebruik benzodiazepinen;
• app ‘Alcohol in de hand’ niet meer beschikbaar;
• GHB-protocol voor hostel en opvang Den Bosch.

 Pilot nieuwe richtlijn GHB-behandeling

Er is binnen NK inmiddels veel ervaring opgedaan met de detoxificatie van GHB-cliënten, waarvoor ook een protocol is ontwikkeld. Een logische vervolgstap is de ontwikkeling van behandelrichtlijnen die na de detox ingezet kunnen worden. Want hoewel cliënten met een GHB-verslaving veel lijken op cliënten met een verslaving aan andere middelen, onderscheiden zij zich daarvan vaak door hun relatief jonge leeftijd en korte verslavingsduur in relatie tot vaak ernstige problematiek en hoge terugval. Met financiering door ZonMw start binnen NK een pilot voor de nieuwe richtlijn. De pilot gaat in november van start in de regio Roosendaal. In oktober zijn de behandelaars uit deze regio getraind.

Hieronder een beknopt overzicht van veelvoorkomende bijkomende problemen en kenmerken van de hulpvraag bij behandeling van cliënten met een GHB-verslaving. De complete richtlijn zal medio 2019 gepresenteerd worden.

Kenmerken bijkomende problematiek:

• poly-middelengebruik en hoge (kruis)tolerantie voor alcohol en kalmerende middelen;
• aanwezigheid van angst- en stemmingsklachten (na detoxificatie);
• aanwezigheid van cognitieve problemen (vooral bij cliënten met coma’s door GHB-gebruik);
• beperkte/geen zinvolle dagbesteding en/of beperkt/geen steunend (en niet-gebruikend) netwerk;
• cliënten ervaren ondanks nadelen vooral veel voordelen van GHB.

Kenmerken hulpvraag van de cliënt:

• vaak gericht op niet meer afhankelijk willen zijn van GHB, maar niet direct een abstinentiewens;
• overige hulpvragen vaak gericht op angst, stemming en emotieregulatie;
• vraag om hulp bij praktische zaken als woning, werk en vrijetijdsbesteding;
• beperkt inzicht ten aanzien van de (langetermijn)effecten van GHB;
• hoge mate van moedeloosheid, vaak al meerdere behandelingen gestart in het verleden;
• het vele ‘out gaan’ en bijkomstige vreemde gedrag wordt door naasten en hulpverlening vaak als zeer problematisch ervaren. Cliënten zijn zich hier beperkt van bewust en ervaren out gaan vaak niet als problematisch en zien het soms zelfs als doel.

Onderzoek naar gebruik benzodiazepinen

Veel verslaafden die bij NK in behandeling zijn, gebruiken naast het middel waaraan zij verslaafd zijn ook benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen, ook wel benzo’s genoemd). Vaak worden deze in hoge doseringen en over een langere periode gebruikt, waardoor ook een benzoverslaving is ontstaan. Deze blijft echter vaak onderbelicht in de behandeling, omdat de focus van de behandelaar ligt op de primaire verslaving en de cliënt zelf het gebruik van benzo’s vaak niet als een (belangrijk) probleem ervaart.

Bovendien: als cliënten zelf tijdens de behandeling niet melden dat benzo’s een probleem zijn, pakt de behandelaar het meestal niet op. Een eerste onderzoek leverde op dat een kwart van de cliënten voor aanmelding al benzodiazepinen gebruikt, vaak in grote hoeveelheden en voor lange tijd. Slechts 2,5% van alle cliënten vermeldt benzo’s als hun primaire probleemmiddel. Uit dit eerste onderzoek bleek ook dat cliënten die benzo’s gebruiken, vaak complexere problematiek hebben.

In januari zijn Gerdien de Weert (senior wetenschappelijk medewerker NK) en Victor Buwalda (psychiater en geneesheer-directeur NK) gestart met een serie onderzoeken om meer zicht te krijgen op en meer inzicht in de aard en omvang van dit probleem. Daarnaast is onderzocht of cliënten het gebruik van benzo’s willen aanpakken. Voor dit onderzoek werden interviews afgenomen onder cliënten van de detox. Gevraagd werd of ze benzo’s gebruiken, of ze dat als probleem ervaren en of ze ermee willen stoppen of al stoppogingen hebben ondernomen. Voor de helft van de respondenten is benzogebruik geen probleem: ze beschouwen benzo’s als helpend. De andere helft wil ervanaf en een enkeling vindt zelfs dat artsen deze middelen niet zouden moeten voorschrijven. Zij slagen er wel vaak in te minderen, maar de meerderheid lukt het niet helemaal te stoppen. Overigens worden benzo’s volgens protocol wel voorgeschreven tijdens de detox, om de ontwenningsverschijnselen te dempen. Daarbij wordt het gebruik altijd direct afgebouwd.

Inmiddels zijn de eerste resultaten verwerkt in een artikel dat is aangeboden aan het internationale tijdschrift Addiction Research and Theory. Ook zijn de resultaten besproken in het artsenoverleg van NK, met de nadrukkelijke aanbeveling alerter te zijn op benzogebruik en -verslaving. In november krijgt het onderzoek een vervolg. Dan wordt bekeken wat er op dit moment in de praktijk gebeurt. Tien tot vijftien cliënten worden intensief gevolgd tijdens hun detox met benzo’s. Onderzocht wordt hoe de afbouw van benzo’s verloopt en waarom dit wel of niet lukt binnen de gestelde periode.

App ‘Alcohol in de hand’ niet meer beschikbaar

Een jaar of zes geleden hebben twee medewerkers de app ‘Alcohol in de hand’ ontwikkeld. Deze app was door zowel cliënten als andere mensen met alcoholproblemen te downloaden als hulpmiddel om het gebruik van alcohol te minderen of te stoppen. Inmiddels is deze app niet meer beschikbaar. De app voldeed inhoudelijk en technisch niet meer aan de normen van deze tijd en was niet meer te actualiseren.

Inmiddels is er een nieuw digitaal hulpmiddel bij alcoholproblemen beschikbaar via MindDistrict. Deze app is in tegenstelling tot ‘Alcohol in de hand’ uitsluitend te gebruiken door cliënten van NK. Daarmee is de app ondergebracht bij alle andere online modules die onze organisatie via MindDistrict aanbiedt. De app is daardoor altijd up-to-date. Ook de MindDistrict-app is ontworpen om gedragsverandering zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen. Hulp zit letterlijk in de broekzak: gebruikers kunnen de app gebruiken voor registratie, zelfhulp, gesprekken en sociale steun door naasten. De combinatie van al deze onderdelen maakt deze app zo krachtig. De MindDistrict-app bestaat uit de volgende onderdelen:

Het alcoholdagboek

In het dagboek worden alcoholgebruik en de drang om alcohol te drinken bijgehouden, inclusief een  beschrijving van de situatie. Dit geeft inzicht in het alcoholgebruik en de triggers.

Zelfhulp: je probleem in kaart

De zelfhulpmodule brengt problemen en klachten in beeld, geeft inzicht in de eigen copingstijl en probleemoplossende vaardigheden en vergoot de motivatie om te stoppen of te minderen.

Sociale steun

Naasten kunnen worden betrokken bij behandeling en herstel; via de social support functie kunnen cliënten de mensen die hen steunen uitnodigen en met hen delen waar ze aan werken. Zo staan ze er niet alleen voor.

GHB-protocol voor hostel en opvang Den Bosch

Op verzoek van medewerkers van het hostel en de nachtopvang in Den Bosch is een GHB-protocol opgesteld. Opname van GHB-gebruikers in opvangvoorzieningen was een probleem; gebruik van GHB was in tegenstelling tot andere drugs niet toegestaan, omdat er meerdere negatieve ervaringen waren in de vorm van overdoseringen en grensoverschrijdend gedrag. Omdat daardoor de groep GHB-gebruikende daklozen buiten de boot dreigde te vallen, is het bestaande protocol geactualiseerd voor de nachtopvang en het hostel in Den Bosch.

Het nieuwe protocol is vanuit verschillende invalshoeken opgesteld. Uitgangspunt is dat de cliënt zelf  verantwoordelijkheid draagt voor zijn middelengebruik, dus ook GHB, en dat middel kan gebruiken binnen de grenzen van de huisregels van de voorziening. In principe gelden dezelfde afspraken voor alle middelen en is er voor GHB extra aandacht.

Het protocol is een handleiding voor het personeel van het hostel en de nachtopvang over hoe ze om moeten gaan met deze specifieke gebruikersgroep. Met het protocol is plaatsing voor onderdak mogelijk geworden en zijn de verantwoordelijkheden duidelijk beschreven. Aan de invoering van het protocol is een GHB-training voor medewerkers gekoppeld, die inmiddels bij het hostel is gegeven. Voor andere woon- en opvangvoorzieningen worden deze trainingen ook gepland.