Herkennen misbruik drugs en alcohol in de huisartsenpraktijk
Huisartsen zijn cruciaal bij het inzetten van hulp voor mensen met problemen door alcohol, drugs, medicijnen, gokken of gamen.
Cijfers
- In de gemiddelde huisartsenpraktijk hebben 100 tot 200 patiënten problemen met alcohol, drugs, medicijnen, gokken of gamen.
- In slechts 10% van de gevallen herkennen huisartsen deze problemen, vergeleken met 90% herkenning van signalen van angst en depressie.
Patiënten schamen zich vaak voor hun alcoholgebruik en zullen het niet snel ter sprake brengen. Toch is het vroeg herkennen en aanpakken van de problemen heel belangrijk:
- Voor de patiënt betekent dit dat problemen in een zo vroeg mogelijk stadium worden aangepakt.
- Voor de maatschappij betekent dit dat hogere zorgkosten in een later stadium worden voorkomen.
- Voor de huisarts betekent dit dat onbegrepen en vage lichamelijke klachten effectiever worden aangepakt.
Signalen
De volgende signalen kunnen wijzen op misbruik en afhankelijkheid van genotmiddelen.
| Algemeen | Alcohol | Drugs |
|
|
|
Vooral als een patiënt regelmatig met dergelijke klachten op het spreekuur komt en er weinig tot geen verbetering is, kan dit een aanwijzing zijn voor misbruik.
Gebruik genotmiddelen ter sprake brengen
Veel huisartsen vinden het niet eenvoudig om gebruik ter sprake te brengen. De patiënt komt naar het spreekuur met een andere vraag (zoals maagklachten, slaapproblemen, enzovoorts). Toch zijn veel patiënten opgelucht als de huisarts het probleem aankaart. Met enkele goede vragen kun je in korte tijd een groot effect bereiken.
Hieronder enkele voorbeelden van openingszinnen:
- “Ik kan u natuurlijk wel een maagzuurremmer voorschrijven, maar ik zie dat dit de derde keer is dat u met deze klacht op het spreekuur komt. Heeft u zelf een idee hoe dit komt? Wist u dat alcohol een rol kan spelen bij maagklachten? Mag ik vragen hoeveel u drinkt?”
- “Die enkel gaan we behandelen, maar hoe komt het dat u gevallen bent? Het zou kunnen dat uw slaapmiddelengebruik u suffer maakt en dat u daarom zo vaak struikelt.”
- “Ik maak me wel zorgen om uw klachten, u zit echt niet goed in uw vel. Bent u wel tevreden met uw manier van leven? Zou u zeggen dat u gezond leeft?”
Motiverende gesprekvoering
Om de patiënt te motiveren om hulp te zoeken, is motiverende gespreksvoering een bewezen effectieve aanpak. Motiverende gesprekvoering is kort gezegd:
- een patiëntgerichte, ferme gespreksstijl;
- gericht om de eigen motivatie te vergroten;
- door het verkennen en verminderen van twijfels en weerstand;
- op een begripvolle, niet-oordelende, op samenwerking gerichte manier.
De meeste mensen met problemen door genotmiddelen willen op een bepaald niveau zeker veranderen. Met motiverende gespreksvoering laat je de patiënt zelf uitspreken dat hij/zij wil stoppen of minderen. Hierbij komen verschillende gesprekstechnieken van pas:
Open vragen stellen
“Welk verband ziet u zelf tussen uw problemen en uw alcoholgebuik?”
Goed luisteren, bevestigen en samenvatten
“Dus u voelt u sinds uw pensioen vaak eenzaam, en u bent eigenlijk pas toen veel meer gaan drinken.”
Verandertaal uitlokken
“Wat zou u zelf als eerste willen veranderen?”
“Hoe zou u willen dat uw leven er over een aantal jaar uitziet?”
Heeft de patiënt veel weerstand, ga dan niet in discussie maar ga in op de redenen erachter. Nodig hem of haar uit het even te laten bezinken en maak een vervolgafspraak.
Hulp voor patiënt en huisarts
Aan het eind van het motiverende gesprek vraag je of de patiënt open staat voor een vervolggesprek, als hij of zij op eigen kracht het gebruik kan stoppen of minderen. In het vervolggesprek bespreek je of het is gelukt.
Is er meer aandacht en tijd nodig, dan kun je de patiënt doorverwijzen.
Advies en casusbespreking voor huisartsen
Wij zijn van harte bereid mee te denken over vermoedens van misbruik en advies over het gesprek met de patiënt. Bel ons op 073-689 90 90 (tijdens kantooruren) of mail naar huisartsen@novadic-kentron.nl (let op, vermeld geen patiëntgegevens in de mail).