Wat zijn de meest schadelijke drugs?

Xtc, cocaïne, cannabis, GHB… Er zijn heel wat middelen die gebruikers een roes kunnen geven, maar die ook tot problemen kunnen leiden. Xtc komt regelmatig in het nieuws vanwege gevaarlijke pillen, GHB zien we in onze eigen provincie steeds meer, alcoholmisbruik is alom bekend, en veel mensen kennen het beeld van verloederde en uitgemergelde heroïneverslaafden. Maar welke drugs zijn nu echt het meest schadelijk? Het antwoord zal u waarschijnlijk verrassen…!

In 2009 bracht de RIVM het rapport Ranking van drugs uit. Hierin beoordeelde een panel van experts drugs op een aantal aspecten: acute en chronische toxiciteit, verslavingspotentie, en individuele en maatschappelijke sociale schade. De RIVM kwam tot de volgende totaalscore van meest schadelijke drugs:

1. Crack (basecoke)
2. Heroïne
3. Tabak
4. Alcohol
5. Cocaïne
6. Metamfetamine
7. Amfetamine
8. GHB
9. Benzodiazepinen (slaap- en kalmeringsmiddelen)
10. Cannabis
11. Ketamine
12. Xtc
13. Khat
14. LSD
15. Paddo’s

Het onderzoek van de RIVM dateert uit 2009. Wat vinden onze eigen deskundigen van deze lijst? Zijn ze het ermee eens en is de lijst nog actueel? We vroegen vier experts om hier vanuit hun eigen vakgebied op te reageren. Wat vinden de psycholoog, de arts, de wetenschapper en de expert uitgaansdrugs het gevaarlijkste middel?

Lieke Knapen, GZ-psycholoog forensische verslavingszorg

“De onzichtbare schade van alcohol wordt enorm onderschat”

“Binnen de forensische doelgroep zien we onder meer veel sociale schade, zowel individueel als maatschappelijk. Het verrast me wel dat heroïne zo hoog staat. Die groep wordt steeds kleiner, veroudert en lijkt redelijk stabiel. Bij ‘onze’ cliënten zie je vaak de combinatie crack en alcohol. De fixatie op crack is enorm: dat deze hoog scoort in de ranking, sluit helemaal aan bij mijn beleving als behandelaar. Crack geeft het gevoel dat je alles aan kan, al je lichaamsfuncties worden geactiveerd en het is ook een enorme aanslag op je lijf. Onder invloed van crack kunnen mensen overmoedig en agressief worden en de verkeerde beslissingen nemen. Hier is duidelijk zichtbare maatschappelijke schade, maar is dat het hele plaatje? Een man die zijn kinderen niet meer naar hun opa durft te brengen omdat die zoveel drinkt, dat is ook grote schade. Dit soort schade wordt enorm onderschat: alcohol is op veel grotere schaal invaliderend dan wat we zien.”

Peter Greeven, hoofd behandelzaken

“Cannabis houdt zich in een rustig hoekje schuil, maar laat je leven wel stagneren”

“Wat mij betreft horen alcohol en tabak echt op de eerste plaats wat betreft schade voor de volksgezondheid. Het zijn de belangrijkste vermijdbare oorzaken van ziekte en dood, dus veel gevaarlijker dan alle andere drugs op de lijst. Hier is nog ontzettend veel te winnen. Er is nog steeds een grote onderbehandeling van mensen met alcohol- en tabaksverslaving en ook op het gebied van preventie kunnen nog grote stappen worden gezet. De Nederlandse overheid pakt niet door, terwijl uit een kosten-batenanalyse van het RIVM blijkt dat bijvoorbeeld het verhogen van de alcoholprijzen zeer effectief zou zijn. Ook hobbelt Nederland echt achteraan in Europa wat betreft maatregelen tegen roken.”

“Ik zie ook dat cannabis heel laag staat in de ranking, maar in de verslavingszorg – en zéker bij de jongere doelgroep – zie je veel cannabisverslaving. Jongeren gebruiken vaak al vanaf 13, 14 jaar. Niet zelden stagneert hun ontwikkeling daardoor bijna volledig: ze presteren niet meer op school, werken niet en komen tot niks meer. Als ze dan op hun 24^e bij ons terecht komen omdat ze zien dat hun leeftijdsgenoten wél verder gaan met hun leven, gebruiken ze al tien jaar. Hun ontwikkeling staat al tien jaar stil. Maar omdat de problemen zich heel langzaam en onopvallend opbouwen, niet tot overlast leiden en je er niet van doordraait, blijft dit probleem grotendeels onzichtbaar. Cannabis is een sluipmoordenaar die zich in een rustig hoekje schuilhoudt, maar ondertussen wel je hele leven laat stagneren.”

Patrick Gallay, arts

“Wat betreft de zeer grote schade van GHB, lijkt dit onderzoek me achterhaald”

“Dat heroïne hoger scoort dan alcohol en tabak, dat viel mij wel op. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat de acute toxiciteit van heroïne hoog is. Aan een overdosis kun je dood gaan, dat is natuurlijk wel een bijzonder ernstige complicatie. Maar qua omvang is dit een veel kleiner probleem dan alcohol en tabak. Alcohol en tabak zijn acuut niet zo toxisch, maar op langere termijn zo ontzettend schadelijk. Mijn buikgevoel zegt: op 1 tabak en op 2 alcohol neerzetten. De schade van deze legale en massaal gebruikte middelen wordt nog altijd enorm onderschat. Interessant is ook om de zien dat als je naar de factor verslavingspotentie kijkt, tabak net zo verslavend blijkt te zijn als heroïne. Dat zijn wel eyeopeners. Maar ja, als je ziet dat mensen zelfs blijven roken als ze al afhankelijk zijn van een zuurstoffles…”

“En GHB komt er hier nog behoorlijk mild van af, maar wellicht was in 2009 nog niet voldoende bekend over dit middel. De sociale schade en verslavingspotentie van GHB zijn enorm. Als je elke paar uur GHB moet pakken omdat je anders niet kunt leven, out gaat, met de ambulance moet worden afgevoerd, dan lijkt mij dat de schade toch wel heel groot moet zijn. Wat dat betreft lijkt dit onderzoek me wel enigszins achterhaald.”

Charles Dorpmans, coördinator DIMS (Drugs Informatie en Monitoring Systeem) Noord-Brabant

“Xtc wordt nu gebruikt om de hele nacht stijf en strak te staan, dat geeft heel andere, ernstige gezondheidsverstoringen”

“Is zo’n rijtje zinnig? Ja, het schudt wel wakker en zet je aan het denken. Maar ook tot keuzes. En dan wil je niet dat mensen denken: “Oh, xtc staat zo laag, dus wat ik doe valt reuze mee”. Maar wat gebeurt er met xtc? Toen dit op de markt kwam, werd de toenmalige dosering gebruikt omdat het energie en een verliefd gevoel gaf. Maar die doelstelling lijkt achterhaald: de huidige recreatieve gebruikers willen vooral de hele nacht stijf en strak staan. De dosering per pil is sinds 2010 verdubbeld en we zien nu hele andere, ernstige gezondheidsverstoringen. Dat xtc zo laag in deze ranking staat, komt ook doordat incidenten met xtc zo slecht geregistreerd worden. Veel gebruikers gaan helemaal niet naar de EHBO-post of de spoedeisende hulp en de relatie van incidenten met xtc wordt niet door de betrokken hulpverleners herkend. En als ze wel worden herkend, worden ze slecht, onvolledig of niet geregistreerd, zijn registrerende instanties niet met de juiste partijen verbonden en leggen de media de link niet tussen xtc en verstoringen. Een goede ranking staat of valt bij een goede monitoring en een goede deskundigheidsbevordering van betrokken instanties, en dat gebeurt veel te weinig.”