Terugblik kwaliteit en onderzoek 2021

Als toonaangevend expert op het gebied van riskante leefstijl en verslaving heeft NK veel aandacht voor het ontwikkelen en vergroten van kennis en het verbeteren van de kwaliteit van onze zorg. We doen dat door opleidingen te organiseren en (toegepast) wetenschappelijk onderzoek uit te voeren binnen onze behandelafdelingen, vrijwel altijd in samenwerking met universiteiten. 

De wetenschappers van NK werkten in 2021 onder meer aan de volgende onderwerpen:

• doorontwikkeling van onderzoek binnen NK;
• NK gaat voor TopGGZ-keurmerk;
• promotie Harmen Beurmanjer op stoornissen in het gebruik van GHB;
• monitor e-Health module ‘Naast Jou’;
• onderzoek ‘Youth in Transition’;
• onderzoek ‘Grip op alcoholverslaving door breintraining’;
• wetenschappelijke monitor ‘MOVE’ bij woonvoorzieningen NK;
• onderzoek ‘Normalisering drugs’;
• doorontwikkeling behandeling van verslaving en autisme;
• onderzoek: aansluiting verslavingsbehandeling met herstelondersteunende leefomgeving. 

Doorontwikkeling van onderzoek binnen NK

 NK heeft het afgelopen jaar hard gewerkt om onderzoek nog beter te integreren in de behandelpraktijk. Dit is enerzijds gedaan door de onderzoekers anders te positioneren, maar ook door een onderzoekscoördinator aan te stellen en heldere onderzoeksprocedures te ontwikkelen. De integratie van onderzoekers binnen onze behandeleenheden maakt dat wetenschappelijke inzichten makkelijker te implementeren zijn in de praktijk, onderzoeksvragen beter opgepakt kunnen worden vanuit de praktijk, en wetenschappelijk onderzoek meer plaatsvindt binnen de missie en visie van de behandeleenheden. Hierbij werkt NK zoveel mogelijk vanuit het scientist-practitioner model: medewerkers worden actief gestimuleerd kritische vragen te stellen en op zoek te gaan naar antwoorden. Novadic-Kentron vindt het belangrijk dat zij niet alleen haar eigen zorg verbetert, maar ook een landelijke bijdrage levert aan de verdere professionalisering van de verslavingszorg. Daarom participeert NK in samenwerkingsverbanden met onder andere het Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction (NISPA-Radboud), Verslavingskunde Nederland (VKN), Expertisecentrum Forensische Psychiatrie (EFP) en Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG) om wetenschappelijk onderzoek te bevorderen en samenwerking tussen de verschillende zorginstellingen te verstevigen.

Meer informatie: boukje.dijkstra@novadic-kentron.nl

NK gaat voor TOPGGz-keurmerk

Binnen NK heeft een werkgroep in 2021 verder gewerkt aan een erkenningstraject ‘Topklinische GGZ’. NK staat voor excellente en innovatieve zorg voor iedereen. Soms is de zorgvraag licht; in andere gevallen is er hoogspecialistische zorg nodig. Cliënten met een complexe detoxificatie van GHB of opioïden vragen bijvoorbeeld om een zeer specialistische aanpak die slechts op enkele plekken in Nederland aangeboden wordt. Met het TOPGGz-keurmerk kunnen wij laten zien dat patiënten/cliënten voor deze diagnostiek en behandeling bij NK terecht kunnen. Op deze klinische afdeling lopen verschillende innovatieve behandel- en onderzoekstrajecten:

• Detoxificatie en behandeling van GHB (in combinatie met andere middelen).
  Meer informatie: harmen.beurmanjer@novadic-kentron.nl
• Behandeling van cliënten met chronische pijn en een stoornis in het gebruik van opiaten. Het pijnprogramma is erop gericht om mensen die middelen of medicatie gebruiken vanwege pijnklachten te behandelen voor zowel de pijn als het middelengebruik.
  Meer informatie: katinka.damen@novadic-kentron.nl.
• Training gericht op breintraining. Een interventie gericht op de vermindering van craving en voorkomen van terugval bij cliënten met een stoornis in het gebruik van een middel.
  Meer informatie: laura.de.fuentes@novadic-kentron.nl.

Promotie Harmen Beurmanjer op stoornissen in het gebruik van GHB

NK onderzoeker Harmen Beurmanjer promoveerde in 2021 bij de Radboud Universiteit Nijmegen op het proefschrift; ‘When the party is over, addressing clinical challengers in patients with GHB use disorders’. Het proefschrift had twee speerpunten:

• het beter in kaart brengen van de populatie patiënten met een stoornis in het gebruik van GHB.
• Het evalueren van de twee farmacologische behandelingen die momenteel beschikbaar zijn voor GHB.

Belangrijkste conclusies waren dat een stoornis in het gebruik van GHB een complex syndroom is, dat grotendeels voldoet aan algemene kenmerken van middelenstoornissen. Patiënten met een stoornis in het gebruik van GHB vertonen vaak ernstige stoornissen in middelengebruik, polydrugsgebruik, hoge angstniveaus, cognitieve problemen en problemen op vele levensgebieden, ondanks een relatief jonge leeftijd. De frequente aanwezigheid van angstgevoelens, cognitieve problemen en beperkt inzicht in ziekte kan mogelijk bijdragen aan de hoge mate van terugval binnen deze groep. Detoxificatie met farmaceutische GHB lijkt de veiligste methode die momenteel beschikbaar is om patiënten met een stoornis in het gebruik van GHB af te bouwen. Baclofen vereist verder onderzoek, maar lijkt een veelbelovend onderdeel van terugvalmanagement voor patiënten met een stoornis in het gebruik van GHB en verdiend verdere studie in de toekomst. Het complete proefschrift is te downloaden via:  https://www.publicatie-online.nl/publications/harmen-beurmanjer/

Meer informatie: harmen.beurmanjer@novadic-kentron.nl.

Monitor e-healthmodule ‘Naast Jou’

We weten dat een verslavingsprobleem veel invloed heeft op iemands leven, maar ook op het leven van mensen uit de omgeving. Novadic-Kentron vindt het belangrijk om aandacht te hebben voor deze naasten. De online module ‘Naast Jou’ kan anoniem worden gevolgd door een ouder, partner, kind 18+, familielid of vriend(in) van iemand met middelenmisbruik die woonachtig is in Noord-Brabant. Deelname is kosteloos. De module wordt begeleid door vier verslavingsconsulenten van afdeling Advies en Informatie en acht preventiemedewerkers van Novadic-Kentron. Elk thema in het programma bevat oefeningen die worden ingestuurd en daarna voorzien van persoonlijke feedback. De module is ondergebracht in een apart portaal binnen de e-healthomgeving van Novadic-Kentron, afgesloten van het digitale reguliere behandelaanbod van Novadic-Kentron. In een wetenschappelijke monitor wordt gekeken of deze nieuwe aanpak het beoogde effect heeft en hoe het met de deelnemers gaat tijdens en na de interventie. De monitor is gestart in 2020 en liep door in 2021. Van de 88 naasten die met de module zijn gestart, hebben 65 naasten meegedaan aan deze wetenschappelijke monitor. Meer informatie: cor.verbrugge@novadic-kentron.nl.

Onderzoek ‘Youth in transition’

Nieuwe Kansen Jeugd heeft vanaf maart 2019 een aanzienlijke bijdrage geleverd aan het belangrijke landelijke cohort onderzoeksproject ‘Youth in Transition’, dat zich richt op het langetermijnbeloop van verslaving bij jongeren tussen 16 en 22 jaar. De jongeren worden op drie momenten gezien: voorafgaand aan de behandeling en na twee en vier jaar na de start van de behandeling. Er is  gekeken naar het verloop van de verslaving, maar ook naar de aanwezigheid van andere psychische stoornissen en het sociaal-maatschappelijke functioneren van de jongeren. Daarbij wordt onderzocht welke kenmerken van de jongeren samenhangen met een gunstig of juist ongunstig verloop. Inmiddels hebben meer dan 420 jongeren hun eerste onderzoekmeting gehad! Daarvan hebben ruim 200 jongeren hun behandeling inmiddels afgerond. Ook hebben ruim 150 jongeren hun tweede afspraak bij het YIT-onderzoek al gehad. NK Jeugd heeft bijgedragen met deelname van 61 jonge cliënten in het onderzoek, die dus vier jaar gevolgd worden. ‘Youth in transition’ is een breed opgezet en zorgvuldig uitgevoerd onderzoek en levert een schat aan informatie op over het beloop en de kritische factoren die een rol spelen bij ontwikkeling van verslaving bij adolescenten. De totale looptijd van het onderzoek is zes en half jaar. We blijven u op de hoogte houden. Meer informatie: laura.de.fuentes@novadic-kentron.nl.

Onderzoek ‘Grip op alcoholverslaving door breintraining’

Novadic-Kentron heeft in 2021 samen met drie andere verslavingszorginstellingen in Nederland een wetenschappelijk onderzoek ontwikkeld waarin onderzoek wordt gedaan naar de effecten van de ‘Approach Bias Modification’ tijdens een klinische opname voor alcoholverslaving. Uit eerdere onderzoeken in het buitenland komt naar voren dat met deze behandeling de neiging om automatisch op alcoholprikkels te reageren wordt verminderd. Meerdere onderzoeken laten zien dat deelnemers aan deze training na een jaar 10% minder terugvallen in gebruik van alcohol. Dit onderzoek loopt voor het eerst in Nederland. Het doel van de training is om te leren alcoholprikkels te negeren waardoor men meer controle krijgt over het alcoholgebruik en de zucht naar alcohol vermindert. Dit verkleint de kans op terugval in alcoholgebruik. Het onderzoek zal grotendeels in 2022 uitgevoerd gaan worden in drie verslavingszorginstellingen. Meer informatie: laura.de.fuentes@novadic-kentron.nl.

Wetenschappelijke monitor ‘MOVE’ bij woonvoorzieningen NK

In Brabant beheert Novadic-Kentron drie woonvoorzieningen (hostels) voor dak- en thuisloze chronische verslaafden met psychiatrische problematiek: in Den Bosch, Eindhoven en Bergen-op-Zoom. Op de locatie Den Bosch is een pilot uitgevoerd met een nieuw programma voor deelnemers om ontwikkelbehoeften te stimuleren, eigen regie te versterken en sociale inclusie te bevorderen. Deze pilot werd met positieve resultaten afgesloten. Vervolgens is in 2021 een onderzoeksvoorstel uitgewerkt en goedgekeurd voor het systematisch langdurig monitoren van deelnemers aan het programma, waaronder het in kaart brengen van zelfredzaamheid, zelfeffectiviteit, tevredenheid van leven, middelengebruik en sociale (des)integratie bij de deelnemers van het programma. Meer informatie: cor.verbrugge@novadic-kentron.nl.

Onderzoek ‘Normalisering drugs’ 

Novadic-Kentron is mede-initiatiefnemer van een groot opgezet monitorproject waarin 38  gemeenten van politieregio Oost-Brabant, de GGD Hart voor Brabant, en de GGD Brabant-Zuidoost samen iets willen doen aan de normverschuiving onder adolescenten met betrekking tot het gebruik van drugs. Dit wordt uitgevoerd in een regionaal project dat eind 2020 van start is gegaan. Het project richt zich op communicatie met betrekking tot normstelling (drugsgebruik is niet normaal) op basis van een effectieve bovenregionale aanpak. Onderdeel van het project is ook de ontwikkeling en uitvoering van een periodieke drugsmonitor (https://www.trippenofskippen.nl/), waarin het drugsgebruik, determinanten van drugsgebruik en de normalisering van drugsgebruik onder jongvolwassenen in Oost-Brabant in kaart worden gebracht. Meer informatie: danielle.ketelaars@novadic-kentron.nl.  en boukje.dijkstra@novadic-kentron.nl.

Doorontwikkeling behandeling van verslaving en autisme

Mensen met autisme kunnen kwetsbaarder zijn voor het ontwikkelen van een verslaving. Leven met autisme, en je voortdurend moeten aanpassen, levert veel stress op. Om die stress minder te voelen, gaan mensen met autisme soms alcohol of drugs gebruiken. Ook lijkt het alsof ze zich dan beter kunnen redden in sociale situaties. Bij NK hebben we een speciale behandeling door hulpverleners die deskundig zijn op het gebied van verslaving én autisme. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het boek “Grip: aan de slag met verslaving en stress bij autisme” van NK-psychologen Marc Bosma en Johan van Zanten, dat in 2021 is uitgebracht door uitgeverij Hogrefe. Het boek biedt inzicht en handvatten aan mensen die autisme hebben die hun stress en gebruik willen aanpakken, maar ook aan hulpverleners en mensen in hun omgeving die hen hierbij willen ondersteunen. Tijdens de implementatie binnen NK vindt ook, met ondersteuning van Laura de Fuentes, verkennend onderzoek plaats, waarover in 2022 zal worden gepubliceerd. Meer informatie over het nieuwe aanbod: marc.bosma@novadic-kentron.nl en johan.van.zanten@novadic-kentron.nl. Meer informatie over het onderzoek: sharon.walhout@novadic-kentron.nl.

Onderzoek: aansluiting verslavingsbehandeling met herstelondersteunende leefomgeving

Maatschappelijk en persoonlijk herstel na een verslaving vraagt vaak meer en duurt langer voor cliënten en naasten dan enkel een verslavingsbehandeling. Doorlopende ondersteuning tijdens en na een behandeling is nog onvoldoende georganiseerd rondom het langer durende herstelproces van de cliënten en hun naasten. De samenhang en continuïteit van zorg vanuit verslavingsklinieken, ambulante zorgtrajecten en ondersteuning in de wijk kunnen beter op elkaar worden afgestemd. Novadic-Kentron heeft in 2021 samen met IVO (Instituut Verslaving Onderzoek) subsidie gekregen van de overheid om samen met cliënten, drie verslavingszorginstellingen en partners uit het sociaal domein, een onderzoek te starten naar de bestaande zorgpraktijken in drie regio’s in Nederland (’s-Hertogenbosch, Nijmegen, Amsterdam). Het project start op 1 januari 2022 en duurt twee jaar. Meer informatie: cor.verbrugge@novadic-kentron.nl.