Alcohol, drugs en de hersenen

Van voor de geboorte tot hoogbejaard

Hieronder kun je lezen wat de invloed van drugs en alcohol is op de hersenen: van ongeboren baby’s, tot basisschoolkinderen en tieners, tot volwassenen tot bejaarden.

Voor de geboorte

Al voor de geboorte hebben alcohol en drugs invloed op de ontwikkeling van het kind. Vooral op de hersenen. Cocaïne kan tot hersenbeschadiging en hersenbloedingen leiden; heroïne tot minder goed groeien, slechtere motorische ontwikkeling (je goed kunnen bewegen) en problemen met leren en gedrag. Ook xtc-gebruik kan effect hebben op leer- en geheugenproblemen bij het kind.

Maar ook andere drugs zijn slecht voor het ongeboren kind. Cannabis tijdens de zwangerschap kan leiden tot problemen met concentratie en impulsief gedrag.

Alcohol is ook heel schadelijk voor het ongeboren kind. Als de moeder weinig drinkt (minder dan één glas alcohol per dag) is er al meer kans op problemen met leren en concentreren. Als de moeder meer drinkt, is het risico op schade groter. Maar let op: er is geen veilige ondergrens! Ook weinig drinken kan tot veel schade leiden. De meest ernstige vorm  is het Foetaal Alcohol Syndroom, waarbij ernstige problemen kunnen optreden, zoals een verstandelijke beperking.

Kinderen

Als kinderen nog niet drinken, heeft de opvoeding veel invloed op hoe de kinderen later met alcohol omgaan. Regels stellen helpt! Hoe meer ouders verbieden, hoe minder kinderen drinken.

Ook hoeveel de ouders drinken heeft invloed op een kind. Kinderen van ouders met psychische problemen of een verslaving – KOPP/KOV-kinderen – kunnen schade oplopen in hun ontwikkeling. Die kinderen hebben vaak veel stress, dat is slecht voor hun hersenen. Het geheugen ontwikkelt zich minder goed. KOPP/KOV-kinderen hebben ook meer kans op psychische problemen. En ook meer risico op verslaving.

Tieners

Tijdens de tienertijd zijn er grote veranderingen in de hersenen. Twee belangrijke gebieden zijn nog volop in ontwikkeling: de prefrontale cortex (waarmee je kunt plannen en jezelf kunt beheersen) en de hippocampus (belangrijk voor leren en geheugen). Tieners zijn daardoor impulsiever. Ze kunnen minder goed vooruit denken. Maar ook zijn die hersengebieden extra kwetsbaar voor drugs en alcohol. Problemen met leren, gedrag en geheugen kunnen het gevolg zijn.

Drugs als xtc en cannabis vergroten ook de kans op andere psychische problemen, zoals angsten en psychoses. Alcoholgebruik op jonge leeftijd verhoogt de kans op verslaving. Hoe jonger het kind alcohol gaat drinken, hoe groter de kans op verslaving is. Van de jongeren die voor hun dertiende beginnen met drinken, is 40% op een bepaald moment in hun leven alcoholverslaafd.

Pas bij 24 jaar is de breinontwikkeling voltooid en zijn ook de voorste hersengebieden klaar.

Volwassenen

De hersenen zijn helemaal “af” en minder gevoelig dan bij kinderen en jongeren. Maar ze kunnen zich ook niet meer zo goed aanpassen. Lange tijd drugs gebruiken verandert de werking van de hersenen.

Drugsgebruik zorgt voor grote pieken in dopamine. Dopamine is een stof die boodschappen in de hersenen overbrengt. Door die enorme stoot dopamine, krijg je een heel fijn gevoel. Maar het brein past zich aan door zelf minder dopamine af te geven. Ook het aantal receptoren (de ‘ontvangers’ van de dopamine) wordt minder.

Daardoor kan een verslaafde bijna geen plezier meer voelen. Alleen drugs kunnen de hoeveelheid dopamine weer snel (tijdelijk) naar een normaal niveau brengen. Om een roes weer te voelen, moeten verslaafden steeds méér drugs gebruiken.

Alcohol is niet minder schadelijk en vernietigt hersencellen. Bij zware drinkers worden de hersenen wel 10 tot 15% kleiner! Hersengebieden die zorgen voor zelfcontrole (frontale cortex), geheugen (hippocampus) en bewegen (cerebellum) kunnen door veel drinken schade oplopen.

Experimenteren in je jeugd kan overgaan tot verslaving. Doordat je ook meer verantwoordelijkheden hebt (werk, wonen, gezin), kun je snel in de problemen komen.

Ouderen

De laatste tien jaar is het aantal ouderen met alcoholproblemen bijna twee keer zo groot geworden. Doordat ouderen minder vocht in hun lichaam hebben om de alcohol te verdunnen, kunnen ze er slechter tegen en raken ze sneller onder invloed. Ook werken de nieren en lever minder goed en is de weerstand tegen ziektes lager. Daardoor zorgt alcohol sneller voor schade aan het lichaam en de hersenen.

Drugsgebruik komt onder ouderen minder vaak voor, maar de effecten zijn verwoestend. Jarenlang drugsgebruik zorgt voor grote schade aan hersenen, weefsels en organen (lever, longen, bloedvaten). Je lichaam wordt ook veel sneller ouder. Een chronische drugsverslaafde van vijftig kan dan ook net zo veel zorg nodig hebben als iemand van twintig tot dertig jaar ouder.