Forensisch FACT: “Het zou heel fijn zijn als mensen niet eerst het delict of de verslaving zagen, maar de persoon”

Een man van 41 heeft enorme angst om naar buiten te gaan. In een poging om zijn angst te dempen en het leven voor hem beheersbaar te houden, gaat hij drinken. Hij heeft steeds meer alcohol nodig voor hetzelfde effect en raakt dieper en dieper in de problemen. Bij hem triggert de alcoholverslaving een psychose, en hij raakt op het criminele pad. Hij steelt, en gebruikt soms een niet van echt te onderscheiden speelgoedpistool om mensen te bedreigen. Zo komt hij in aanraking met Justitie, die hem gedwongen behandeling oplegt. En zo wordt hij cliënt van het team Forensisch FACT, dat hem gaat helpen om weer grip te krijgen op zijn leven, en te voorkomen dat hij terugvalt in zijn delictgedrag.

FACT is een bijzondere vorm van intensieve en langdurige hulp aan mensen met complexe problemen. Een heel team helpt hen, in hun eigen omgeving, met psychische en verslavingsproblemen, maar ook met praktische problemen, bijvoorbeeld met wonen, werken of financiën. Bij Forensisch FACT, in het voorjaar van 2019 gestart in Breda en Tilburg, komen daar nog problemen met Justitie bij. Dat betekent dat de cliënten van Forensisch FACT bij aanvang meestal niet erg gemotiveerd zijn. Dat vraagt om een bijzondere aanpak en bijzondere medewerkers.

Rondrijden met een thermoskan koffie

Ralph Albers, sociaal-psychiatrisch verpleegkundige bij Forensisch FACT: “Sommige cliënten hebben een houding van ‘als het toch moet, werk ik wel mee’, maar anderen doen er aanvankelijk alles aan om hulp te vermijden. Dat komt vaak niet alleen doordat het opgelegd is, maar ook doordat ze in het verleden slechte ervaringen met hulpverleners hebben gehad. Ze hebben vaak nooit een fatsoenlijke behandeling, laat staan een diagnose gehad, en zijn enorm wantrouwend. Voor ons is het dan vooral belangrijk om aan te sluiten bij hun eigen doelen. Bijvoorbeeld meegaan naar de gemeente om zaken te regelen. En voor cliënten die geen huis hebben, rij ik soms gewoon rond met een thermoskan koffie. In eerste instantie is contact leggen al een mooi doel. Zo bouw je een werkrelatie op en kun je langzaam gaan werken aan meer complexe problemen.”

Licht aan het eind van de tunnel

Een van de grootste uitdagingen is een plek om te wonen. Mensen die psychiatrische en verslavingsproblemen hebben, én ook nog eens delicten hebben gepleegd, zijn nu eenmaal niet ieders favoriete buren of huurders. Misschien wel begrijpelijk, maar als ze weer willen re-integreren, is dit wel een enorm obstakel. Ralph: “Ze komen na hun straf dan terecht op straat, in drugspanden of kraakpanden. Geen goede omgeving als je je criminele verleden achter je wilt laten, en je gebruik en psychische problemen wilt aanpakken. Dus ben ik vaak uren aan het rondbellen naar allerlei stichtingen om woonruimte te regelen. Als cliënten op straat wonen en geen licht aan het eind van de tunnel zien, denken ze al gauw: ‘Wat heeft het allemaal nog voor zin.’ Maar als ze een woning hebben, hebben ze weer wat te verliezen.”

Mishandeling en verwaarlozing

Ook dagbesteding is een belangrijk doel. Ralph: “Betaald werk is voor veel cliënten nog te hoog gegrepen. Maar vrijwilligerswerk of dagbesteding is wel heel belangrijk om iemand weer mee te laten doen, een nieuw doel te geven. Werkgevers en vrijwilligersorganisaties staan niet te springen om ex-criminelen in dienst te nemen. Het zijn niet altijd model-werknemers. Maar ik zou willen dat mensen niet in eerste instantie het delict of de verslaving zagen, maar de persoon. Een persoon die er ook niet voor gekozen heeft om in dit leven terecht te komen. Heel vaak zien we bij deze doelgroep trauma’s door mishandeling en verwaarlozing in de prille jeugd. En als ze eenmaal op het verkeerde pad zitten, wordt dat er vaak niet beter op. Door schulden bij dealers komen ze steeds dieper in de problemen terecht. Daar op eigen kracht uitkomen, is verschrikkelijk moeilijk. Gelukkig zijn er ook bedrijven die deze mensen wel een kans willen geven. En ja, er zijn uitvallers, maar er zijn ook mensen die bijvoorbeeld na een taakstraf blijven werken in het betreffende bedrijf, en zo uiteindelijk ook weer doorstromen naar een betaalde baan.”

Het levende bewijs dat het kan

Ralph: “Voor dit werk moet je soms een lange adem hebben. Je moet je kunnen richten op het zetten van kleine stappen. Als een cliënt goed contact met je heeft, als hij zelf écht gemotiveerd raakt om te herstellen van zijn problemen. Of als je iets voor een cliënt hebt bereikt dat onmogelijk leek. Bijvoorbeeld als je op het laatste moment tóch een woonruimte hebt kunnen regelen en een cliënt niet de straat op hoeft. Dat is waar je het voor doet. En ik snap heel goed dat veel mensen minder geduld hebben dan wij, maar dan zou ik graag willen dat ze ons bellen. Dat de verhuurder van een cliënt naar ons belt in plaats van de persoon uit huis zet. Of dat de politie eerst contact legt met ons in plaats van iemand op te pakken vanwege overlast of verward gedrag. Gelukkig gebeurt dat ook steeds vaker! We hopen ook in de toekomst een ervaringsdeskundige in te zetten in ons team. Iemand die er zelf bovenop is gekomen, kan als geen ander vooroordelen verminderen. Niet alleen bij instanties, werkgevers en woningcorporaties, maar ook bij de cliënt zelf. Want als je zelfbeeld verschrikkelijk laag is en je ziet niet hoe je ooit nog uit de ellende kunt komen, dan helpt het enorm als je voor je neus het levende bewijs ziet dat het wél kan!”

Iemand die voor jou opkomt

Met de man uit de intro van dit artikel gaat het gelukkig ook veel beter. Ralph: “Hij heeft medicatie gekregen tegen psychoses, en medicijnen die hem ondersteunen bij zijn strijd tegen de verslaving. Hij heeft nog steeds wel eens een terugval in gebruik, maar hij drinkt nog maar een fractie van wat hij vroeger dronk. Hij woont begeleid, doet vrijwilligerswerk en heeft al meer dan een jaar geen nieuwe delicten gepleegd. Dat is geweldig om te zien, hij is van zover gekomen! Dat het nu goed gaat, is geen reden om met de behandeling te stoppen. Ik blijf hem begeleiden, zodat het ook goed blijft gaan. Het is zo belangrijk om te ervaren dat er iemand is die voor jou opkomt!”