Lachgas: bevriezing en zuurstoftekort zijn echt niet grappig

Lachgas werd oorspronkelijk (en wordt nog steeds) gebruikt voor medische doeleinden, als verdovingsmiddel en pijnstiller. De voedingsindustrie gebruikt lachgas als drijfgas voor slagroomspuiten. De laatste jaren is lachgas echter ook als drug in opkomst: steeds meer jongeren gebruiken het voor een kortdurende roes. Hoewel lachgas door gebruikers als een relatief onschuldig middel wordt gezien, leidt het steeds vaker tot gezondheidsproblemen. Met Koningsdag werden in Amsterdam tientallen gebruikers onwel. Dat leidde tot een politieke discussie over de vraag of lachgas verboden moet worden. Vooruitlopend daarop hebben diverse Brabantse gemeenten inmiddels maatregelen genomen om het gebruik tegen te gaan. Preventiewerker Daniëlle Ketelaars vertelt over de risico’s van lachgas, zoals hartfalen, bloedarmoede en andere gezondheidsschade.

Lachgas als drug

“Sinds 2016 valt lachgas onder de Warenwet”, aldus Daniëlle. “Dat heeft ertoe geleid dat iedereen het gemakkelijk kan kopen bij huishoudwinkels en dat steeds meer jongeren het als drug zijn gaan gebruiken. Dat gebeurt door ballonnen met lachgas te vullen en het gas te inhaleren. Dat geeft een korte maar sterke roes, er ontstaat een bewustzijnsdaling die enigszins te vergelijken is met dronkenschap. Na enkele minuten verdwijnt de roes, maar de effecten kunnen nog uren ‘na-ijlen’.”

Bloedarmoede en neurologische stoornissen

Lachgas heeft een onschuldig imago en wordt door gebruikers nauwelijks als drug gezien. Daniëlle: “De risico’s van lachgas worden vaak onderschat. Een tijdelijk tekort aan zuurstof in de hersenen kan leiden tot duizeligheid en verwardheid. Sommige gebruikers vallen zelfs flauw, wat kan leiden tot verwondingen door een ongelukkige val. Extra riskant is het om lachgas te gebruiken als je verkouden bent, omdat dit kan leiden tot blijvende gehoorschade. Langdurig gebruik van lachgas kan leiden tot een tekort aan vitamine B12 en hierdoor bloedarmoede of neurologische stoornissen. Ons standaard advies voor drugs is dus zeker ook van toepassing op lachgas: gebruik kent altijd risico’s!”

Bevriezingsverschijnselen

Lachgas is sinds kort niet meer alleen op de markt in de slagroomspuitpatronen die je op vele plekken in het straatbeeld kunt aantreffen, maar is ook te koop in grotere cilinders. Daniëlle: “Dat geeft weer een nieuw risico. Jongeren vullen ballonnen uit een grote tank met lachgas, die ze tussen de benen klemmen. Lachgas is echter zo koud, dat ook de buitenkant van zo’n tank ontzettend koud is. Dat kan gemakkelijk leiden tot bevriezingsverschijnselen aan de huid tussen de benen. Zeker omdat na gebruik de pijngrens veel hoger ligt en gebruikers niet voelen dat de tank invriest in de huid. Deze bevriezing zorgt voor behoorlijke brandwonden en kan levenslange littekens tot gevolg hebben. Ook is het extra gevaarlijk om lachgas rechtstreeks uit een patroon of cilinder in te ademen. Dat kan leiden tot bevriezing van de longen en luchtwegen.”

Zuurstoftekort en hartfalen

Combigebruik van lachgas met andere middelen is extra riskant. Daniëlle: “Bij evenementen en festivals wordt lachgas vaak gecombineerd met grote hoeveelheden alcohol en andere drugs. Dit is extra gevaarlijk. Alcohol is een verdovend middel en overmatig gebruik zorgt ervoor dat er geen goede, adequate ademprikkel is. Als iemand die al veel heeft gedronken lachgas gebruikt, krijgt hij of zij onvoldoende zuurstof binnen. Dat kan allerlei complicaties geven, zelfs met hartfalen tot gevolg. Op plekken waar alcohol geschonken wordt, zoals in de horeca of tijdens evenementen, is het dus belangrijk om extra alert te zijn op lachgasgebruik. Tijdens festivals, maar ook in uitgaansgebieden, is het raadzaam om als organisator of als uitbater van een horecagelegenheid de verkoop van lachgas in de gaten te houden en indien nodig aan te pakken.” 

Praten over risico’s

Daniëlle en haar collega-preventiewerkers zijn in Brabant volop bezig om het gebruik van lachgas actief onder de aandacht te brengen. Daniëlle: “Binnen het jongerenwerk besteden we steeds vaker aandacht aan lachgas, net als bij ouderavonden in het onderwijs. Maar ook in onze contacten met gebruikers op bijvoorbeeld festivals of met bezoekers van onze testservice praten we over de risico’s van lachgas. Daarnaast adviseren we gemeenten over wat zij kunnen doen om de beschikbaarheid van lachgas te beperken. De Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) biedt de gemeente de mogelijkheid om maatregelen te treffen, zoals het verbieden van gebruik bij evenementen of in uitgaansgelegenheden, of het stellen van regels ten aanzien van de verkoop.” Diverse gemeenten in ons werkgebied (bijvoorbeeld Veldhoven, Meierijstad, Tilburg, de Kempengemeenten, Oosterhout en Woensdrecht) hebben dat al gedaan of overwegen maatregelen te treffen.

Patronen verzamelen

Daniëlle is zelf direct betrokken geweest bij een bijzonder initiatief in de gemeente Helmond. Daniëlle: “In samenspraak met het Jeugd Preventie Team van Helmond is Novadic-Kentron samen met Bijzonder Jeugdwerk en de LEV-groep op 4 juni een inzamelingsactie gestart. Inwoners zijn opgeroepen om in de maand juni in het straatbeeld aangetroffen lachgaspatronen in te leveren op diverse plekken verspreid over de hele stad. Mensen die patronen inleveren, wordt gevraagd waar ze de patronen gevonden hebben en hoeveel er lagen. Zo willen we de plekken waar lachgas gebruikt wordt in kaart brengen en hebben we een ingang om het gesprek over lachgas te starten en gebruikers te informeren.”

Bijna 200 patronen

“Die actie is wat ons betreft geslaagd,” vervolgt Daniëlle. “De actie heeft veel aandacht gekregen. Dit heeft het gesprek over lachgas op gang gebracht en gezorgd voor bewustwording bij ouders en buurtbewoners, maar ook bij gebruikers zelf. In totaal zijn er 197 patronen, 360 ballonnen en 10 doppen van lachgastanks ingeleverd. De voorwerpen zijn gevonden in de hele gemeente, waarbij opviel dat de patronen en ballonnen voornamelijk werden gevonden op parkeerplaatsen. Dit duidt erop – wat overeenkomt met signalen van buurtbewoners – dat jongeren lachgas gebruiken in de auto. Jongeren beseffen niet dat de effecten nog uren kunnen nawerken, omdat de eigenlijke roes maar een paar minuten duurt. Doordat de effecten nog nawerken, is het in de uren na gebruik gevaarlijk om deel te nemen in het verkeer. Deze boodschap wordt één van de speerpunten die we meenemen in de voorlichting richting jongeren op straat. In reactie op het succes van de actie in Helmond zal NK ook elders in Brabant vergelijkbare acties op poten zetten.”