Terugblik Kwaliteit en onderzoek 2019

Als toonaangevend expert op het gebied van riskante leefstijl en verslaving, heeft NK veel aandacht voor het ontwikkelen en vergroten van kennis en het verbeteren van de kwaliteit van onze zorg. We doen dat door opleidingen te organiseren en (toegepast) wetenschappelijk onderzoek uit te voeren binnen onze behandelafdelingen, vrijwel altijd in samenwerking met universiteiten. De wetenschappers van NK werkten in 2019 onder meer aan de volgende ontwikkelingen op dit gebied:

• onderzoek ‘Youth in transition’;
• onderzoek naar benzodiazepinegebruik en –afhankelijkheid;
• praktijkgericht implementatie-onderzoek: ambulante detoxificatie van psychoactieve stoffen;
• onderzoek naar behandeling met licht bij alcoholverslaving;
• onderzoek naar ADHD en verslaving;
• onderzoek naar effect training ‘impliciete cognities’ bij alcoholverslaving;
• onderzoek Virtual Reality bij de behandeling van verslavingsproblematiek;
• onderzoekslijn GHB;
• Novadic-Kentron in expertisenetwerk met NISPA en Verslavingskunde Nederland (VKN);
• enquête onder medewerkers voor NK Rookvrij;
• implementatie Zorgstandaarden binnen NK;
• zorgpaden blijven in ontwikkeling. 

Wilt u meer weten over deze onderzoeken? Mail dan naar communicatie@novadic-kentron.nl, zodat wij u in contact kunnen brengen met de betreffende onderzoeker. 

Onderzoek ‘Youth in transition’

Novadic-Kentron onderzoekt samen met andere verslavingszorginstellingen in Nederland het langetermijnverloop van verslaving bij een leeftijdsgroep van adolescentie tot jongvolwassenheid. 420 jongeren worden vijf jaar lang na de start van hun behandeling gevolgd. In het onderzoek wordt niet alleen gekeken naar het verloop van de verslaving, maar ook naar de aanwezigheid van andere psychische stoornissen en naar het sociaal-maatschappelijke functioneren van de jongeren. Daarbij wordt onderzocht welke kenmerken van de jongeren samenhangen met een gunstig of juist ongunstig langetermijnverloop, om op basis daarvan het verloop beter te kunnen voorspellen. Ook wordt onderzocht welke soorten verslavingsbehandelingen bij welke deelgroepen jongeren resulteren in een gunstige uitkomst op lange termijn. Inmiddels worden, samen met de andere instellingen, zo’n 150 van de 420 jongeren gevolgd in hun zorgtraject en zijn er meer dan honderd metingen gedaan. De uiteindelijke resultaten van het onderzoek zullen een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de vroege herkenning van jongeren met een hoog risico op chronische verslavingsproblemen, en aan het ontwikkelen van een meer op individuele jongeren toegesneden behandelaanbod in de verslavingszorg (gepersonaliseerde zorg). Het onderzoek is in 2019 van start gegaan. De totale looptijd van het onderzoek is zes en half jaar. Voor meer informatie, zie www.youthintransition.nl.

Onderzoek naar benzodiazepinegebruik en -afhankelijkheid

Binnen NK wordt al enkele jaren onderzoek gedaan naar het gebruik van ondersteunende kalmerende medicatie tijdens het afkicken van een verslaving. Met andere woorden: onderzoek naar benzodiazepinegebruik en -afhankelijkheid. Dit gebeurt in samenwerking met de medische faculteit van de Universiteit van Utrecht. Regelmatig neemt een student Geneeskunde in het kader van haar wetenschappelijke stage (jaar 6) een stukje van dit brede onderzoek onder haar hoede. Zo is er achtereenvolgens onderzoek gedaan naar:

1. prevalentie van benzodiazepinegebruik en -afhankelijkheid bij middelenafhankelijke cliënten (Tjiong EB, Buwalda VAJ, De Weert-Van Oene GH (2019): Patients with benzodiazepine dependence in substance dependence treatment: baseline characteristics and co-morbidities; Addiction Research and Theory. DOI: https://doi.org/10.1080/16066359.2019.1596260)
2. opvattingen van cliënten over benzodiazepinen en ervaringen met afbouw;
3. afbouw van benzodiazepinen bij cliënten na detoxificatie;
4. gelijktijdig afbouwen van benzodiazepinen en GHB bij cliënten tijdens GHB-detoxificatie;
5. ‘verborgen afhankelijkheid’ van benzodiazepinen bij cliënten in detoxificatie voor psychoactieve middelen;
6. gebruik van benzodiazepinen bij middelenafhankelijke cliënten, vergeleken met cliënten met andere psychische stoornissen.

Praktijkgericht implementatie-onderzoek: ambulante detoxificatie van psychoactieve stoffen

Dit onderzoek heeft als doel om verschillende landelijke detoxificatieprogramma’s te evalueren op uitvoerbaarheid en resultaat. Er zal gekeken worden naar commitment, tevredenheid, indicatiestelling, ernst onthoudingsklachten, medicatie, complicaties, abstinentie en kosten. De verwachting is dat het project, dat in 2019 is gestart, vier jaar zal duren. Uitgangspunt is om samen met andere verslavingszorginstellingen de invoering van de richtlijn detoxificatie uit te voeren, onder begeleiding van dit onderzoek met instrumenten die in de richtlijn zijn opgenomen.

Onderzoek naar behandeling met licht bij alcoholverslaving

Samen met de Technische Universiteit in Eindhoven wordt bij verslavingszorginstellingen NK en Arkin sinds eind 2019 onderzocht of het verbeteren van lichtblootstelling en slaap bij mensen met chronische afhankelijkheid van alcohol kan helpen bij het herstel. De voordelen van regelmatige slaap- en waaktijden en blootstelling aan voldoende licht zijn al eerder aangetoond bij mensen die lijden aan bijvoorbeeld winterdepressie of burn-out, maar nog niet bij verslaving. Er wordt een lichtsysteem thuis geïnstalleerd bij de deelnemers en gedurende drie maanden worden slaap, stemming, trek in drank en alcoholgebruik in kaart gebracht. De verwachting is dat de resultaten kunnen bijdragen aan een verbeterd slaap-waakpatroon en dat dit kan leiden tot meer controle over het alcoholgebruik. De eerste deelnemer is gestart en we werven op dit moment actief voor meer deelnemers aan deze studie.

Onderzoek naar ADHD en verslaving

NK neemt in 2019 en 2020 deel aan een internationale studie die in kaart brengt welk effect een bepaalde behandeling heeft op de symptomen van ADHD en verslaving. Op basis daarvan kan een aanbeveling gedaan worden over hoe een cliënt met ADHD en verslaving het best behandeld kan worden. Uit eerder onderzoek is bekend dat cliënten met ADHD een groter risico hebben op het ontwikkelen van een verslaving. In de klinische praktijk wordt de combinatie van ADHD en verslaving dan ook met enige regelmaat gezien. Cliënten met een verslaving en ADHD zijn vaker op jongere leeftijd begonnen met middelengebruik en reageren slechter op behandeling van zowel de verslaving als de ADHD. Helaas is er nog maar weinig bekend over hoe deze combinatie zo effectief mogelijk behandeld kan worden. Dit onderzoek wil daar graag verandering in brengen. Op dit moment zijn er in totaal al 410 deelnemers aan de studie, waarvan 60 uit Nederland.

Onderzoek naar effect training ‘impliciete cognities’ bij alcoholverslaving

Ondanks dat cliënten vaak erg gemotiveerd zijn om clean/abstinent te blijven, is het percentage van terugval in alcohol relatief hoog. Onderzoek wijst uit dat de aandacht automatisch (en ongewild) kan worden getrokken door beelden of geuren in de omgeving, en dat die kunnen zorgen voor zucht naar/trek in alcohol. In de afgelopen jaren zijn er computerspellen ontwikkeld om deze automatische aandacht te hertrainen, zodat de aandacht niet automatisch naar de alcoholprikkel toe gaat, maar er juist van weg. Het doel van dit onderzoek is uit te zoeken of het spelen van een computerspel de kans op terugval in alcoholgebruik vermindert. Ook zal er gekeken worden of de zucht naar/trek in alcohol afneemt en of de lichamelijke gezondheid toeneemt. Deelnemers worden ingedeeld in groepen die óf in een vroeg stadium óf in een later stadium in hun behandeltraject getraind worden via een computerspel tijdens hun behandeling.

Onderzoek Virtual Reality bij de behandeling van verslavingsproblematiek

Kan het toepassen van Virtual Realitytechnieken bijdragen aan de behandeling van verslaving? Kan je met levensechte beelden in een virtuele situatie getraind worden om beter bestand te zijn tegen situaties waarin je geconfronteerd wordt met het verslavend middel of in situaties die zucht naar het middel oproepen? Novadic-Kentron heeft in samenwerking met NHTV Breda (richting Nieuwe technologieën) een onderzoek ontwikkeld dat in 2019 is gestart binnen de klinische detoxvoorzieningen van NK. In 2018 hebben verkennende vooronderzoeken plaatsgevonden en is veel voorwerk verricht om dit onderzoek in 2019 te realiseren. Op dit moment worden de resultaten geanalyseerd en deze zullen in de loop van 2020 bekend gemaakt worden.

Onderzoekslijn GHB

Ook in 2019 heeft NK weer veel onderzoek verricht naar GHB en de behandeling van cliënten die hiervan afhankelijk zijn. Van de vele projecten lichten we drie projecten uit:

1. In juni werd een studie gepubliceerd over hoe GHB-afhankelijkheid zich ontwikkelt bij cliënten, wat het in stand houdt en welke aanbevelingen er zijn voor verbetering van behandeling en begeleiding. De studie verscheen in European Addiction Research.
2. Verder werd in 2019 een studie afgerond die twee methodes, farmaceutische GHB-afbouw en benzodiazepine-afbouw, voor detoxificatie bij GHB-afhankelijkheid vergeleek. Dit was de eerste studie die detoxificatiemethodes bij GHB vergeleek en aantoonde dat afbouw met farmaceutische GHB veel minder risico’s met zich mee brengt voor cliënten en leidt tot minder ernstige onthoudingssymptomen. De studie wordt gepubliceerd in het internationaal gezaghebbende tijdschrift “CNS Drugs”.
3. In samenwerking met het NISPA werd verder een nieuwe GHB-behandelhandreiking ontwikkeld, die begin 2020 gepresenteerd wordt. Deze handreiking bevat de laatste inzichten rond GHB, het opzetten van een geïntegreerde behandeling en suggesties voor aanvullende interventies gericht op terugvalmanagement.

Novadic-Kentron in expertisenetwerk met NISPA en Verslavingskunde Nederland (VKN)

NK is opgenomen in het netwerk van Verslavingskunde Nederland, waarin instellingen voor verslavingszorg, cliëntenvertegenwoordigers, kenniscentra en brancheorganisatie GGZ Nederland samenwerken om:

1. het behandelbereik van de verslavingskunde te vergroten;
2. het stigma rondom verslaving te doorbreken;
3. de kwaliteit van herstelondersteunende zorg verder te verbeteren.

Onder verslavingskunde verstaan we de ontwikkeling en verbetering van professionele, wetenschappelijke en cliëntenkennis en cliëntenervaring met betrekking tot preventie, herstel en reclassering bij verslavingsproblematiek. NK is ook al vanaf de oprichting aangesloten bij het Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction (NISPA): een instituut voor wetenschappelijk onderzoek in de verslavingszorg. Ook Iriszorg, Tactus Verslavingszorg, Leger des Heils, Verslavingszorg Noord-Nederland (VNN) en Vincent van Gogh verslavingszorg maken deel uit van NISPA. Het doel van NISPA is het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en zorgontwikkeling op basis van wetenschappelijk gefundeerde kennis. Het scientist-practitionermodel is daarbij steeds het uitgangspunt: de activiteiten worden voor en door medewerkers van de instellingen uitgevoerd, waarbij de focus ligt op zowel onderzoek, onderwijs als zorgontwikkeling. De samenwerking met VKN en NISPA is voor NK een relevant expertisenetwerk om onderbouwde en samenhangende kwaliteit van onze zorg te blijven ontwikkelen.  

Enquête onder medewerkers voor NK Rookvrij

In 2020 maken we als instelling een volgende stap in het rookvrij maken van NK. Om deze reden is in 2019 een enquête uitgezet onder medewerkers om te peilen hoe onze medewerkers tegen de visie van NK aankijken. 334 respondenten (meer dan een derde van de medewerkers) deden mee met dit onderzoek. Hieruit blijkt dat de bekendheid met het beleid van NK Rookvrij zeer groot is, zowel bij rokers (93%) als niet-rokers (79%). Ook is er veel draagvlak voor het beleid. Meer dan 90% van de respondenten is het voor het grootste deel of helemaal eens met de visie van NK Rookvrij. Ook bij rokers is het draagvlak groot: ongeveer twee derde van hen is het voor het grootste deel of helemaal eens met de visie.

Implementatie zorgstandaarden binnen NK

Op 1 juni 2019 zijn 34 kwaliteitsstandaarden aangeboden aan het Zorginstituut Nederland, waaronder de Zorgstandaard Alcoholverslaving en de Zorgstandaard Opiaatverslaving. Voor een overzicht zie: www.ggzstandaarden.nl. Zorgaanbieders en professionals hanteren de kwaliteitsstandaarden als kader waarbinnen zij de zorg organiseren en inhoud geven. De vraag en de zorgzwaarte van de cliënt en het proces om samen met de cliënt te beslissen over zorg en behandeling, zijn bepalend voor de insteek hiervan. NK staat voor een goede inbedding en implementatie en dat vraagt ruimte om te leren en te verbeteren, maar ook aandacht voor de randvoorwaarden om de grote hoeveelheid aan standaarden te kunnen implementeren. De mogelijkheden van zorgaanbieders zijn hierbij sterk afhankelijk van de arbeidsmarkt en de financiële kaders. In 2019 is dit implementatieproces binnen NK gestart en dit zal in 2020 verder vorm krijgen.

Zorgpaden blijven in ontwikkeling

Met de Stuurgroep Zorgpaden, Cliëntenraad en regiebehandelaars is in 2019 een vervolg gegeven aan de doorontwikkeling van de zorgpaden binnen Novadic-Kentron. Een zorgpad kan worden gezien als een beschrijving van stappen, beslismomenten en criteria in het zorgproces voor een cliëntengroep met een specifieke zorgvraag. Het is een middel om een cliëntgericht programma op een systematische wijze te plannen en op te volgen. In het werken met zorgpaden raken de processen van behandelaars, zorgadministratie, ondersteunende diensten en management elkaar. Goede afstemming en heldere afspraken zijn onmisbaar, ook om te voldoen aan de eisen van wet- en regelgeving en de financiers. Alles is erop gericht om de cliënt juiste en passende zorg en behandeling te bieden en de organisatie hiervan zo soepel mogelijk te laten verlopen. Het werken met zorgpaden is dan ook een proces van continu verbeteren om zodoende aansluiting te blijven vinden bij de wensen van de cliënt, verwijzer en financier.